ارتباط ساختاري موسيقي كردستان و موسيقي دستگاهي ايران (مطالعه موردي آواز بيات‌كرد و خرده‌بندِ بهاره)

يكي از موضوعات موسيقي‌شناسي ايراني، نسبت ميان موسيقي قومي و موسيقي دستگاهي است. اعتقاد بر اين است كه ميان اين دو موسيقي، ارتباط‌ وجود دارد. يكي از نمودهاي اين ارتباط، نسبت ميان آواز بيات‌كرد موسيقي دستگاهي ايران و موسيقي قوم كرد است. موسيقي‌شناسان حوزۀ موسيقي دستگاهي بر ارتباط اين دو تأكيد دارند، در حالي كه درون فرهنگ موسيقي كردي زمزمه‌هاي نفي چنين ارتباطي وجود دارد. با اين وجود، هيچكدام از اينان نتوانسته‌اند شواهد قانع‌كننده‌اي بر مدعاي خود بياورند. در اين پژوهش به چرايي ارتباط بيات‌كرد و موسيقي كردستان پرداخته مي‌شود و با تكيه بر مطالعۀ تطبيقي بيات‌كرد و يكي از گونه‌هاي موسيقي كردستان به نام خرده‌بندِ «بهاره»، وجود نسبت خانوادگي و شباهت‌هاي ساختاري مُدال در بيات‌كرد و موسيقي كردستان تبيين مي‌شود. اين پژوهش با تأثيرگيري از شيوۀ تحليل مُدال معرفي شده توسط استاد داريوش طلايي، ويژگي‌هاي مُدال بهاره را تحليل كرده، و سپس به مقايسۀ بهاره و بيات‌كرد، بر اساس سه محور اشل صوتي، نقش و فونكسيون درجات، و الگوهاي رفتاري گردش نغمات و سير ملودي، با استفاده از سنجه‌هاي مربوطه مي‌پردازد. مطالعۀ تطبيقي نشان مي‌دهد كه اين دو در واحدهاي ساختاري فواصل و اشل صوتي، دانگ بندي، درجات داراي نقش و جاذبه، و الگوهاي گردش نغمات مرتبط با پرورش جاذبۀ مدال، شباهت بنيادين و كلان دارند.