نقد و قرائت تاريخي اشعار حافظ

نقد يا قرائت تاريخي آثار ادبي به معناي تحليل آثار ادبي با توجه به حوادث يا امور تاريخي است. در اين نوع نقد، محقق به بحث درباره زندگي شاعران يا نويسندگان و معاصران آنها و روابط ايشان با هم‌ مي‌پردازد و بر آن است تا با نگاه بيروني، برخي از ابهامات دروني آثار ادبي را پاسخ دهد. اين نوع نقد كه در ايران پيشينه‌اي طولاني دارد، غالباً وسيله تحقيق در تاريخ ادبيات است. از آنجا كه اين نوع نقد درباره شعر حافظ با توجه به ويژگي‌هاي خاص و منحصربه‌فرد شعر او، همواره با دو ديدگاه تأييدي و انكاري روبه‌رو بوده، نگارنده بر آن شده تا در قالب اين مقاله و با روش تحليل محتوا (رويكرد توصيفي تحليلي) اشعار حافظ را از منظر نقد تاريخي بررسي كند. در اين بررسي مشخص شده است كه شعر حافظ با توجه به تعيّن زماني و مكاني بالايي كه دارد، نقد تاريخي را برمي‌تابد، چنانكه از مجموع 625 قطعه شعر حافظ، 88 قطعه شعر او، جزو اشعار تاريخ‌دار مسلم هستند؛ يعني حدود 14 درصد؛ و اگر بخواهيم اشارت مدحي و تاريخي را نيز به اين تعداد اضافه كنيم، حافظ حدود 164 قطعه شعر تاريخ‌دار دارد؛ يعني حدود 26 درصد از اشعار او؛ كه اين موضوع نشان مي‌دهد شعر حافظ، پيوند نسبتاً زيادي با تاريخ عصر و زندگي او دارد و استخراج اين‌ اشعار مي‌تواند در بررسي تطور فكري حافظ و بازسازي جزئيات زندگي او مؤثر واقع شود.