بررسي پيامدهاي قرارداد 1907م. بر قاينات مطالعه موردي: سالهاي حضور بارون چركاسف كنسول روسيه در قاينات و سيستان (1913-1909م./1331-1327ق.)

رقابت روس و انگليس در آسيا با انعقاد قرارداد 1907م تعديل شد و ايران به دو منطقه نفوذ و يك منطقه بي طرف تقسيم گرديد. روس ها منطقه سيستان را به رقيب واگذار كردند، ولي در منطقۀ بي طرف هنوز تحركاتي وجود داشت و قاينات شرقي ترين منطقه بي طرف بود. اگرچه تاكنون درباره روابط روس و انگليس در ايران و قرارداد 1907م پژوهش هاي صورت گرفته، اما به اثرات و پيامدهاي آن بر مناطق بي‌طرفي قاينات توجه نشده است. اين پژوهش به‌طور خاص پيامدهاي اين قرارداد را بر قاينات در دوره فعاليت چركاسف كنسول روسيه مورد توجه قرار داده تا اثر آن بر بيرجند مشخص شود. مقاله حاضر با روش توصيفيتحليلي و بر اساس اسناد و گزارش هاي محرمانه كنسولگري انگليس تلاش دارد به سؤالات پژوهش درباره پيامدهاي قرارداد 1907م بر قاينات، عملكرد بارون چركاسف و اثرات حضور روس و انگليس در بيرجند پاسخ دهد. يافته ها نشان داد روس ها بعد از قرارداد 1907م به‌جاي سيستان تمركز خود را بر قاينات قرار داده و چركاسف بيشتر دوره مأموريت خود را مقيم بيرجند بود و تلاش كرد كنسولگري را نيز به آنجا منتقل نمايد. او به‌طور فعال در كشمكش حشمت الملك دوم و شوكت الملك دوم نقش ايفاء كرد و اگرچه فعاليت پزشكي روس ها در بيرجند در دوره او كاهش يافت، اما در زمينه اقتصادي بانك استقراضي از سيستان به بيرجند انتقال داده شد. چركاسف با تحت الحمايه قرار دادن مخالفان شوكت الملك دوم نظير خوانين نخعي تلاش كرد متحداني جديد در منطقه براي روس ها پيدا كند، اما اقدامش بي نتيجه ماند.