تربيت عارفانه نزد محقّق اردبيلي بيدگلي (عالم و عارف و شاعر شيعي سدة 11)

در روزگار صفوي، حكومت و برخي متشرعان بانفوذ، متعصب و قشري موجب طرد و انكار بسياري از فرقه‌هاي تصوف گرديدند و ناگزير شكل خانقاهي تصوف با محدوديت و گاه ممنوعيت روبرو گشت و به‌صورت گرايش‌هاي ذوق مندانه عرفاني و سلوك زاهدانه فرصت بروز يافت. نوشته هاي صوفيانه نيز با توجه به چگونگي نشو و ارتقاي تصوف و يا قوت و ضعف آن در زمان‌ها و مكان‌هاي مختلف و همچنين ميزان توجه و اقبال عامه و خاصه به تصوف و متصوفه، در قوس‌هاي صعودي و نزولي بر يك سامان نبود. ميرزا محمد محقق اردبيلي بيدگلي از علما و عرفاي سده يازدهم هجري قمري است. اطلاع ما درباره او بسيار اندك است. اين مقاله در جهت معرفي مشرب ديني و افكار و آراء عرفاني ميرزا محمد بن سلطان محمد اردبيلي ـ معروف و متخلص به محقّق اردبيلي بيدگلي ـ عالم، شاعر و عارف شيعي سدة يازدهم هجري است؛ در مجال كوشيده‌ايم تا اطلاعاتي نادر و البته نو را از خلال نوشته‌هاي وي بركشيم و ـ هرچند مختصر ـ به بوته نقد نيز بگذاريم و چهره ديني و مذهبي وي را با چهره عارفانه‌اش بسنجيم. بناي ما در اين پژوهش بر آثار خطي و چاپي موجود در كتابخانه‌هاي مدرسه سلطاني كاشان، آيت‌الله مرعشي و دانشگاه تهران است