تهديد هنجاري و باز خيزش دين در روابط بين‌الملل؛ چيستي، چرايي و نحوه تعامل

هرچند موضوع دين در نظريات سياست بين الملل همواره نقشي حاشيه اي و فرعي داشته و كمتر به عنوان متغيري مستقل در فهم رويدادهاي نظام بين الملل موردتوجه بوده، بااين حال، حوادث مختلفي همچون پيروزي انقلاب اسلامي، مسئله قدس و انتفاضه فلسطين، حملات تروريستي 11 سپتامبر به مركز تجارت جهاني و پنتاگون در ايالات متحده و نيز ظهور پرتعداد جريان هاي افراط گراي ديني همچون سازمان القاعده، الشباب، داعش و ... موجب شده است تا طي دهه هاي اخير توجه بيشتري از سوي سياست پژوهان به نقش دين در نظام بين الملل معطوف شود. اين رخدادها در محيط عملياتي سياست جهاني طي دهه هاي اخير موجب شده است تا با اشكال جديدي از تهديد مواجه شويم كه با تأكيد صرف بر ويژگي ماديت تهديد قابل درك نبوده و ادراك آن لاجرم از برداشتي هنجاري از مفهوم تهديد است. از سوي ديگر، با توجه به نقش آفريني انگاره ها و هنجارها در سياست جهاني، شاهد اهميت يافتن روزافزون ارزش ها و عناصر هويت ساز در درون جوامع هستيم. ظهور جنبش ها و جريان هاي بنيادگراي ديني، رشد مدرنيته و افزايش حجم ارتباطات و تبادلات بين فرهنگي و بين تمدني به دنبال تشديد فرايند جهاني شدن، موجب شده تا شاهد ظهور شكل جديدي از تهديد، به نام تهديد هنجاري باشيم. اين پژوهش با كاربست روش تحليلي ـ توصيفي در پي يافتن رابطه ميان عوامل مؤثر در ظهور تهديد هنجاري با باز خيزش سياسي دين در جهان معاصر است. به نظر مي رسد ظهور مجدد دين در عرصه روابط بين المللي در شكل افراط گرايانه آن موجب شده است تا اين تلقي از دين در جامعه جهاني شكل گيرد كه دين عاملي تزاحمي و تهديدي براي نظم مستقر بين المللي است؛ اين در صورتي است كه دين از ظرفيت بالايي براي مشروعيت بخشي و نيز هنجارسازي برخوردار است كه مي تواند در خدمت تقويت صلح و ثبات بين المللي به كار گرفته شود. از بررسي به عمل آمده چنين استنتاج مي شود كه به حاشيه راندن دين در عرصه ملاحظات نظري رشته روابط بين الملل و ناديده انگاشتن آن، موجب گرديده تا اين رشته از ظرفيت لازم براي فهم و تبيين برخي رويدادهاي نظام بين الملل برخوردار نباشد.