مقايسۀ انديشه هاي عرفاني در نامه هاي عين القضات همداني ومصيبت نامۀ عطار نيشابوري

نامه‌هاي عين القضات همداني (492ق) و مصيبت‌نامۀ عطار (553) به عنوان دو اثر برجستۀ عرفاني هرچند در ساختار نثر و نظم باهم متفاوت است، ولي از نظر مضامين و معاني بلند عرفاني داراي مشابهت‌هاي قابل توجهي ‌است كه نشان از نزديكي انديشه‌هاي اين دو عارف در نظريات و آموزه‌هاي عرفاني و اخلاقي دارد. عين‌القضات در نامه‌هايش همچون عطار در مصيبت‌نامه، به قصد تعليم و براي نماياندن ذره‌اي از درياي معرفت، به مدد تمثيل و حكايات به اثبات لوازم طريقت و صفات و مقاماتي مي‌پردازد كه انسان را در مسير كمال الهي ياري مي-رساند. همانگونه كه عطار براي ملموس ساختن مفاهيم متعالي از امور طبيعي، شخصت‌هاي عارف و عامي استفاده مي‌كند، عين‌القضات نيز با برگزيدن چنين روشي به تبيين مضامين ارزشمند عرفاني مي‌پردازد؛ اما نكتۀ حائز اهميت آن است كه اين مضامين در مصيبت‌نامۀ عطار بسط بيشتري يافته و حتي مي‌توان ادعا كرد كه برخي از مضامين عين‌القضات همچون هدايتگري درد، لزوم فراق در عشق، قهر و لطف الهي، ظرفيت عاشق در وصال، شناخت صانع از رهگذر دل و لزوم صبر و بي صبري در راه معشوق، در مصيبت نامه عطار به كمال رسيده است. در اين مقاله سعي بر آن است تا با روش مقايسه،‌ نزديكي انديشه‌هاي اين دو عارف جدا از تفاوت‌هاي ظاهري و ساختاري مورد تحليل و بررسي قرار گيرد. اين پژوهش به شيوۀ تحليلي-توصيفي انجام شده است.