از رَگا تا مُحَمَّديه؛ سرگذشت و باستان‌شناسي سرزمين ري

ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اﺳﺘﻘﺮار در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ري، ﺑﺮ اﺳﺎس ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﻪ ﻫﺰارة ﺷﺸﻢ ق.م ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد. ﻧﺎم اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺎ واژه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻫﻤﭽﻮن راﮔﺎ، اوروﭘﻮس، اَرﺷَﮑﯿّﻪ، ﻣﺤﻤّﺪﯾّﻪ و ري در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺘﻮن ﭘﯿﺶ از اﺳﻼم، ﭼﻪ ﮐﺘﯿﺒﻪ و ﭼﻪ ﮐﺘﺎب، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﮑﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻘﺪس زردﺷﺘﯽ ﯾﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ، ﺑﻪ وﺟﻬﯽ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﺣﺘﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺨﺼﻮص و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ ﺑﺮاي ﺧﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. در زﻣﺎن ﺣﻤﻠﮥ ﻋﺮﺑﻬﺎ ﺑﻪ اﯾﺮان، اﻣﺎ، اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺧﯿﺎﻧﺘﻬﺎي داﺧﻠﯽ ﺳﻘﻮط ﻣﯽ ﮐﻨﺪ، وﻟﯽ ﻫﻤﯿﻦ روﯾﺪاد ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺗﺎ از ﮐﺸﺘﺎر ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺷﻮد. ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن، ﺷﻬﺮ ﻗﺪﯾﻤﯽ را ﺗﺨﺮﯾﺐ و ﺑﻪ ﺟﺎي آن در ﺟﻬﺖ ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ، ﺷﻬﺮي دﯾﮕﺮ ﺑﻨﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن و در ﺳﺪه ﻫﺎي ﺑﻌﺪي، ﺧﺼﻮﺻﺎً در دورة ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻣﺤﻤّﺪ ﻣﻬﺪي ﻋﺒﺎﺳﯽ، اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺗﻮﺳﻌﮥ ﺑﺴﯿﺎري ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﺑﻪ ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ اش ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد. از ﺑﻨﺎﻫﺎي ﻣﻌﺮوﻓﯽ ﮐﻪ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن در ري وﺟﻮد دارﻧﺪ، ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ آﺗﺸﮑﺪه، ﻗﻠﻌﮥ ﻃَﺒَﺮَك، ﺑﺮج ﻃﻐﺮل، ﺑﻘﺎﯾﺎي ﻣﺮﻣّﺖ ﺷﺪة ﺑﺎروي ري، ﺑﺮج ﻧﻘﺎره ﺧﺎﻧﻪ، دژ رَﺷﮑﺎن ﯾﺎ اَرﺷَﮑﯿﺎن، ﻗﻠﻌﮥ ﮔﺒﺮي، ﮔﻨﺒﺪ اﯾﻨﺎﻧﺞ و ﭼﺸﻤﻪ ﻋﻠﯽ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ اﻣﺮوزه از آﺛﺎر ﮔﺮدﺷﮕﺮي اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. درﺑﺎرة وﺿﻌﯿﺖ و ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺑﻌﻀﯽ از اﯾﻦ ﺑﻨﺎﻫﺎ در ﻣﺘﻮن اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ، ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ، ﻫﻢ اﻓﺴﺎﻧﻪ اي و ﻫﻢ واﻗﻌﯽ، وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در ﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. ﻫﺪف از اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ، ﺑﺮ ﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﻣﺘﻮن ﺗﺎرﯾﺨﯽ دوران اﺳﻼﻣﯽ درﺑﺎرة ﺗﺎرﯾﺦ و وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﺑﻘﺎﯾﺎي ﺑﻨﺎﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ در ري و ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ در اﯾﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎ اﺳﺖ. از ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اي ﻣﺪارك ﮐﺘﺒﯽ و ﮐﺸﻔﯿّﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺻﺮف ﺑﻪ ﻣﮑﺘﻮﺑﺎت ﺗﺎرﯾﺨﯽ، ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﺎوﺷﻬﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺼﺪﯾﻖ و ﯾﺎ رد روﯾﺪادﻫﺎي ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه، ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﯾﮏ ﺳﺮزﻣﯿﻦ آﮔﺎﻫﯽ ﯾﺎﻓﺖ.

this article has no abstract