جايگاه مردم در بازآفريني مفهوم ايران بر اساس انديشه فردوسي

The Position of the People in Recreating the Concept of Iran based on Ferdowsi's Thought

ورود اعراب مسلمان و فروپاشي شاهنشاهي ساسانيان باعث گسست در نظام سياسي و ساختار اجتماعي ايران شد، اما شكل‌گيري قيام‌هاي مذهبي و به‌قدرت‌رسيدن خاندان‌هاي محلي، تلاش عملي ايرانيان براي رهايي از اين گسست بود. اين تكاپو با به‌قدرت‌رسيدن تركان در ايران وارد حوزه‌ي‌ فرهنگي شد و بزرگاني همچون فردوسي با پرداختن به تاريخ حماسي و ملي ايران، كوشيدند تا مفهوم ايران را بازآفريني كنند. مردم مهم‌ترين مؤلفه‌ي انديشه‌ي فردوسي در بازآفريني مفهوم ايران است؛ از همين‌رو نسبت مردم ايران و انديشه‌ي‌ ايران مسئله‌ي اصلي اين پژوهش است كه نگارندگان با روش تحليل تاريخي و با تكيه بر منابع كتابخانه‌اي مي‌كوشند آن را واكاوي كنند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد پژوهشگران اين حوزه به‌ويژه فردوسي‌پژوهان در فهم روايت‌هاي فردوسي درباره‌ي ايران، عمدتاً بر مؤلفه‌هاي قلمرو سرزميني، نظام حكومتي، شاخصه‌هاي فرهنگي مانند زبان و دين و آيين تأكيد داشته‌اند و از جايگاه مردم ايران، به‌ندرت سخن به ميان آورده‌اند و بدين‌ترتيب يكي از مهم‌ترين مؤلفه‌هاي تفكر فردوسي را ناديده گذاشته‌اند. يافته‌هاي اين تحقيق نشان مي‌دهد در نظام انديشگاني فردوسي، صاحبان قدرت سياسي و شاهنشاه ايران، مشروعيت خود را نه از آسمان بلكه از مردم ايران مي‌گرفته‌اند؛ مردمي كه اگر نبودند هيچ‌كدام از ديگر مؤلفه‌هاي شكل‌گيري مفهوم ايران، نمود عملي پيدا نمي‌كرد.

The arrival of Muslim Arabs and the collapse of the Sassanian Empire disrupted Iranchr('39')s political system and social structure, but the formation of religious uprisings and the rise of local dynasties was a practical attempt by Iranians to emancipate from this disruption. This endeavor entered to the cultural sphere as the Turks came to power in Iran, and litterateurs such as Ferdowsi sought to recreate the concept of Iran by dealing with the epic and national history of Iran. People are the most important component of Ferdowsichr('39')s thought in recreating the concept of Iran. Therefore, the relationship between the Iranian people and Iranian thought is the main issue of this research and authors try to analyze it through historical analysis based on library resources. Studies show that in understanding Ferdowsichr('39')s narratives about Iran, scholars especially those who research on Ferdowsi, have mainly emphasized the components of territory, government system, cultural characteristics such as language, religion and ethic, and the position of the Iranian people has rarely been discussed. Therefore, they have ignored one of the most important components of Ferdowsichr('39')s thought. The findings of this study show that in Ferdowsichr('39')s system of thought, the owners of political power and the emperor of Iran gained their legitimacy not from the Heaven but from the Iranian people; if it were not for the people, none of the other formation components of the concept of Iran would have put into practice.