بررسي رابطه بين تراكم زهكشي ومقدارفرسايش (مطالعه موردي: پنج حوزه‌ آبخيز در استان اردبيل)

Relation between Drainage Density and soil Erosion rate (Case study: five watersheds in Ardebil Province, Iran)

فرسايش خاك توسط آب يكي ازمسائل مهم و اصلي تخريب منابع زيست ‌محيطي است .پيشگيري و مهارآن در گستره حوزه‌هاي‌ آبخيز يك نياز اساسي است. يكي از پارامترهايي كه مي‌تواند به عنوان شاخصي از فرسايش مطرح باشد، تراكم‌ زهكشي است كه طول كلي آبراهه در هر واحد سطح حوزه‌ آبخيز مي‌باشد. هدف از اين تحقيق اندازه‌گيري تراكم‌ زهكشي و بررسي رابطه آن با فرسايش خاك در حوزه‌هاي ‌‌آبخيز نرقشلاقي درشهرستان بيله‌سوار، برگچاي در شمال شهر رضي، سياهپوش در جنوب شهركورائيم، سقزچي‌چاي در شرق اردبيل، آلوچه ‌‌فولادلو درجنوب ‌شرقي شهرستان اردبيل همگي واقع در استان اردبيل مي‌باشند. در اين تحقيق با دريافت تصاويرماهواره‌اي و عكس‌هوايي از سازمان‌هاي مربوطه و با استفاده از نقشه‌هاي توپوگرافي و نرم‌افزارArcGIS، تراكم‌ زهكشي درحوضه‌هاي مورد مطالعه محاسبه و تدقيق گرديد و پس از تهيه نقشه‌هاي پايه از روش Mpsiac براي تعيين مقدارفرسايش مورد استفاده قرار‌گرفت و سپس همبستگي بين تراكم‌ زهكشي و مقدار فرسايش محاسبه شد. نتايج نشان‌داد كه با در نظرنگرفتن تيپ‌هاي فرسايشي سطحي، مكانيكي، توده‌اي درحوضه‌هاي مربوطه و ترسيم نمودار مربوط به تراكم ‌زهكشي و فرسايش، رابطه بين اين دو عامل بهتر شده و در اكثرحوضه ها بين تراكم زهكشي و فرسايش همبستگي بالايي وجود ‌دارد. در نهايت رابطه معني‌داري بين تراكم‌ زهكشي و مقدار فرسايش درتمام حوضه‌ها ملاحظه‌ گرديد.

Drainage density is one of the parameters that can be considered as an indicator of erosion rate. This study analysed the relation between drainage density and soil erosion in five watersheds in Iran. The drainage density was measured using satellite images, aerial photos, and topographic maps by Geographic Information Systems (GIS) technologies. MPSIAC model was employed in a GIS environment to create soil erosion maps using data from meteorological stations, soil surveys, topographic maps, satellite images and results of other relevant studies. Then the correlation between drainage density and erosion rate was measured. T.The results indicate that the relationship between these two factors improved when the types of sheet erosion, mechanical erosion and mass‌ erosion was ignored because these types of erosion were not mainly influenced by the power of runoff. There was a high correlation between drainage density and erosion in most of the watersheds. Finally a significant relationship was seen between drainage density and erosion in all watersheds. Based on the results obtained, the present method for distinguishing soil erosion was effective and can be used for operational erosion monitoring in other watersheds with the same climate characteristics in Iran.