بررسي تركيب اندام‌وار صنايع ادبي با محوريت استعاره در پنج گنج نظامي گنجوي

The study of the organic composition of literary arrays based on metaphor in Panj Ganj of Nezami Ganjavi

غافل شدن بلاغيون از متن‌هاي ادبي از قرن پنجم به بعد از جمله عواملي بوده است كه باعث گرديده بلاغت سنتي فارسي ـ عربي از پيشرفت باز بماند و نوآوري‌هاي شاعران و نويسندگان ناديده گرفته شود. نمونه‌اي از اين خلاقيت‌ها تركيب ارگانيك صنايع ادبي است كه فارغ از مباني و روش‌هاي بلاغت سنتي گاه به صورت گذرا و غيرنظام‌مند از جانب برخي از محققان سنتي يا معاصر تحت عنوان همراهي يا تركيب صنايع مورد اشاره قرار گرفته است. اما در اين پژوهش با بهره‌گيري از نظريۀ تركيب اندام‌وار كه بر رابطۀ متقابل و وابستگي عناصر يك ساختار تأكيد مي‌كند و از سوي ساختارگرايان حلقۀ پراگ و اصحاب نقد نو مطرح گرديده، سعي در نظام‌مند‌كردن اين حقيقت ادبي داشته‌ايم و با محوريت قرار‌دادن استعاره، نمونه‌هاي آن را در پنج گنج نظامي مورد بررسي قرار داده‌ايم. نخست، تمامي ساخت‌هاي يافت شده را به همراه نمونه و توضيحات لازم معرفي كرده و بسته به تعداد صنعت‌هاي تركيب شده، آنها را به ساخت‌هاي دو، سه و چهاربعدي تقسيم كرده‌ايم. سپس از طريق جدول، بسامد به كارگيري آنها را در هر‌ يك از منظومه‌هاي پنج‌گانه نشان داده‌ايم تا به صورت نظام‌مند، قابليت‌هاي اين حقيقت ادبي و هم‌چنين كميت و كيفيت به كارگيري آن در شعر نظامي گنجوي معلوم گردد. در اين نوع تركيب، استعاره‌ها با صنعت‌هاي مختلف بياني و بديعي، وحدتي اندام‌وار پيدا كرده و ساخت‌هاي تازه‌اي را ايجاد نموده‌اند كه مهم‌ترين دستاورد آن در رابطه با زبان شعري، آشنايي‌زدايي از صنعت‌هايي است كه به خاطر كاربرد زياد به فرايند آشناشدگي دچار شده‌اند.

The neglect of the rhetoric of literary texts from the fifth century onwards has been one of the factors that prevented the traditional Persian-Arabic rhetoric of progress and ignored the innovations of poets and writers. An example of these creations is Organic Composition of the literary arts, which, regardless of the traditional methods, has been referred to temporarily and systematically by some traditional or contemporary scholars as the accompaniment or combination of literary arrays. But in this study, using the theory of the combined structure emphasizing the interrelationship and dependence of elements of a structure, which was proposed by the structuralists of Prague circle as well as the new critics, we tried to systematize this literary truth and focus on the metaphor, We have sampled it in the Panj ganj of Nezami Ganjawi. First, we introduce all the foundations, with the necessary examples and descriptions, and divided them into two or more dimensional structures. Then, through the table, we show the frequency of their use in each of the five scriptures in order to systematically determine the capabilities of this literary truth as well as the quantity and quality of its use in Nezami poetry. As can be seen in this study, in this type of combination, metaphors with different innovative arrays have unified and created structures, the most important achievement of which in relation to poetic language is Defamiliarization with the Literary arrays that are due to use. They have become too familiar with the process of getting acquainted.