بررسي و تحليل ساختار رديف و قافيه در شعر حافظ از منظر بسامد نسبي ساخت و الگوي هجايي

استخراج مؤلفه‌هايي براي تعيين سبك فردي نويسنده، از جمله مواردي است كه مي‌تواند اضهارنظرها دربارۀ سبك نويسنده را دقيق تر و بيشتر بر اساس پارامترهاي قابل اندازه گيري نشان دهد. يكي از اين پارامترها مي تواند بررسي بسامد نسبي ساختاري خاص باشد. در اين باره بررسي ساختار هجايي رديف و قافيه مي‌تواند مؤثر باشد. به اين منظور اين پژوهش كوشيده ‌است تا با بررسي بسامد ساخت و الگوي هجايي رديف و قافيه در اشعار حافظ، ميزان استفاده اين شاعر بزرگ را از هر يك از ساخت‌هاي هجايي زبان فارسي در رديف و قافيه و همچنين چينش اين ساخت‌ها در هر يك از الگوهاي هجايي بررسي كند. اين پژوهش نشان مي‌دهد كه نسبت ساخت هجا در شعر حافظ با زبان طبيعي فارسي تاحدودي هماهنگي دارد. به لحاظ الگوي هجا، شاعر از الگوهاي بسيار متنوعي استفاده كرده ‌است. به لحاظ بسامد الگوهاي به كار گرفته شده نيز الگوهاي متفاوت از بسامدهاي متفاوتي برخوردارند. هر چند شاعر در الگوي تكهجايي رغبتي به استفاده از هجاي باز نشان نداده ‌است، در الگوهاي چندهجايي به خوبي از اين هجا استفاده كرده ‌است. اين پژوهش نشان مي‌دهد كه شاعر در استفاده از برخي از الگوها با محدوديت‌هايي مواجه است كه از آن جمله مي‌توان به استفاده نكردن از الگوهايي كه با cvcc آغاز مي‌شوند در الگوهاي دو هجايي اشاره كرد. اين پژوهش همچنين نشان ‌مي‌دهد كه در كاربرد هر يك از ساخت‌ها در مجموع الگوها، ساخت cv بر دو ساخت cvc و cvcc برتري يافته ‌است. به لحاظ ميانگين كاربرد هر يك از ساخت‌هاي سه گانه در مجموع هجاهاي رديف و قافيه، هجاي cv در رتبه اول و هجاهاي cvc و cvcc در جايگاه‌هاي بعد قرار دارند كه هم به لحاظ رتبه و هم بسامد نسبي با زبان گفتاري و نوشتاري همراهي مي‌كند.