عملكرد دانه گندم و نخود و برخي ويژگي هاي خاك تحت تاثير نظام هاى مختلف خاك ورزى در شرايط ديم استان لرستان

Grain Yield of Wheat and Chickpea and Some Soil Properties as Affected by Different Tillage Systems Under Dryland Farming Conditions of Lorestan Province in Iran

به منظور بررسي تاثير اقليم و نظام هاي خاك ورزي بر عملكرد گندم و نخود ديم در استان لرستان، آزمايشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار با سه نظام خاك ورزي شامل خاك ورزي مرسوم، خاك ورزي كاهشي و بي‌خاك ورزي، طي دو سال زراعي 97-1396 در دو مزرعه (گندم و نخود) به طور جداگانه در سه اقليم سرد (نورآباد)، گرم (كوهدشت) و معتدل (خرم‌آباد) استان لرستان اجرا شد. بر اساس نتايج حاصل از تجزيه واريانس مركب داده‌ها در دو سال آزمايش، اثر ساده اقليم و اثر نظام‌هاى خاك‌ورزى بر عملكرد دانه گندم و وزن مخصوص ظاهري خاك؛ همچنين اثرات متقابل اقليم و نظام‌هاى خاك‌ورزى بر عملكرد دانه نخود، درصد رطوبت حجمي، درصد كربن آلي و دماي خاك معني‌دار بود. نتايج در هر سه منطقه استان نشان داد كه، بيشترين عملكرد دانه گندم در شهرستان خرم‌آباد (2512/22 كيلوگرم در هكتار) در نظام خاكورزي كاهشي (2422/78 كيلوگرم در هكتار) و بيشترين عملكرد دانه نخود در شهرستان كوهدشت در نظام خاك ورزي كاهشي (1828/8 كيلوگرم در هكتار) حاصل شد. علاوه بر اين، كمترين وزن مخصوص ظاهري خاك در شهرستان كوهدشت، در نظام خاكورزي مرسوم (1/29 گرم بر سانتي‌متر مكعب) به دست آمد. همچنين بيشترين درصد رطوبت حجمي (22/09 درصد)، بيشترين درصد كربن آلي (2/01 درصد) و كمترين دماي خاك (21/7 درجه سانتي‌گراد) در شهرستان خرم‌آباد در نظام بي خاك ورزي به دست آمد. نتايج اين پژوهش نشان داد كه عملكرد دانه در نظام حداقل خاك ورزي داراي بيشترين مقدار و در تيمار بي خاك ورزي براي هر دو محصول داراي كمترين مقدار بود و بين تيمار خاك ورزي مرسوم و بي خاك ورزي براي گندم تفاوت معنيداري براي عملكرد مشاهده نشد. علاوه بر اين، كمترين وزن مخصوص ظاهري خاك مربوط به نظام خاك ورزي مرسوم در شهرستان كوهدشت بود كه با تيمار حداقل خاك ورزي در شهرستان خرمآباد تفاوت معنيداري نداشت. بر اساس نتايج اين پژوهش عملكرد گندم و نخود و ويژگي هاي خاك در نظام حداقل خاك ورزي در شرايط ديم استان لرستان مطلوب بود.

To investigate the effect of climate and tillage system on rainfed wheat and chickpea grain yield and some soil properties in Lorestan province, an experiment was conducted as factorial arrangements in randomized complete block design with three replications. Three tillage systems included: conventional tillage, minimum tillage, and no-tillage, in three cold climates (Nurabad), warm (Kuhdasht) and temperate (Khorramabad) in Lorestan province, Iran, in 2017-18 cropping seasons. Combined analysis of variance revealed that the effect of climate and tillage systems on wheat grain yield and soil bulk density as well as climate and tillage system interaction effect on chickpea grain yield, soil volumetric moisture content, organic carbon content, and soil temperature was significant. The results showed that the highest wheat grain yield (2512.22 kg ha-1) obtained in Kuhdasht and between tillage systems in minimum tillage system (2422.78 kgha-1). The highest grain yield of chickpea obtained in Kuhdasht under the minimum tillage system (1828.8 kg ha-1). The lowest soil bulk density (1.29 g cm-3) obtained in Kuhdasht under conventional tillage system. The highest soil volumetric moisture content (22.09 %), the highest soil organic carbon (2.01 %), and the lowest soil temperature (21.7 ◦C) obtained in Khorramabad under no-tillage system. The results of this research showed that the highest grain yield obtained in the minimum tillage system, and lowest in no-tillage system for both crops. There was no significant difference between conventional tillage and no-tillage system for grain yield of wheat. Kuhdasht had the lowest soil bulk density under the conventional tillage system which was not significantly different from minimum tillage in Khorramabad. Based on the results of this research, grain yield of wheat and chickpea and soil properties were reasonable under minimum tillage system in dryland farming of Lorestan province in Iran.