تبيين و تحليل مفهوم تاب‌آوري و شاخص ها و چارچوب هاي آن در سوانح طبيعي

زمينه و هدف: علي رغم گذشت بيش از سه دهه از تحقيقات اوليه در مورد تاب آوري، هنوز اين مفهوم فاقد درك فراگير و عملياتي در حوزه هاي مختلف علمي از جمله مديريت سوانح است. بسياري از تناقضات موجود بر سر معناي تاب آوري از تمايلات شناختي، روشه اي متدولوژيك و تفاوت هاي مفهومي بنيادي موجود و همچنين ديدگاه هايي كه بر تحقيق در سيستم هاي اكولوژيكي، اجتماعي يا تركيبي از هر دو تمركز مي كنند، ناشي مي شود. بنابراين مطالعه حاضر به بررسي و تحليل مفاهيم، شاخص ها و چارچوب هاي تاب آوري در حوزه مديريت سوانح طبيعي تاكيد كرده است. روش: اين تحقيق يك مطالعه مروري است كه از منابع كتابخانه اي و اينترنتي مختلف استفاده شده و از مجموع 136 مقاله بررسي شده، مستندات 77 مقاله مرتبط و معتبر در رابطه با تاب آوري استخراج و مورد بررسي و تحليل قرار گرفتند. يافته ها: بر اساس اين تحقيق همه تعاريف تاب آوري بر اهميت ادامه تحقيقات نسبت به ايجاد تعاريف عملياتي تجربي تاب آوري ، رسميت شناختن تاب آوري بعنوان يك ساختار پيچيده كه در آن افراد، خانواده ها، سازمان ها، بر حسب شرايط مكاني و زماني و همچنين سطح پيشرفت و فرهنگ يك جامعه داراي درجات متفاوتي از تاب آوري هستند، تأكيد دارد. از ميان رويكردهاي مفهومي، دو رويكرد پايداري و بازيابي داراي دركي قطعي[1] از تاب آوري هستند به طوري كه آنها تاب آوري يك جامعه (فرد يا سيستم اكولوژيكي) را به صورت مشخصه ذاتي كه آن را قادر مي سازد با يك عامل فشار انطباق پيدا كند يا نه، در نظر مي گيرند. اما در رويكرد سوم، يعني تاب آوري به عنوان گذار، تفاوت بين تاب آوري اجتماعي و اكولوژيكي روشن مي شود. نتيجه گيري: اين مطالعه با عنايت به ابعاد متفاوت تعاريف تاب آوري در حوزه سوانح طبيعي، تعريف كارپنتر و همكاران (2001) كه در بسياري از مطالعات آن را به عنوان يك تعريف جامع قبول كرده اند، را به عنوان تعريف مناسب تر و كاربردي تر مي پذيرد. تركيب مدل ارزيابي تاب آوري هائيتي و چارچوب ResilUS ndash; مركز تاب آوري ايالات متحده ، كه بر اساس جنبه هاي قابل اندازه گيري از سرمايه اجتماعي، مدل عملياتي چند بعدي تاب آوري ، مقياس هاي سلسله مراتبي ndash; خانوار، كسب و كار، محله و جامعه در رابطه با طيف وسيعي از متغيرهاي تصميم گيري و سياست است و در هر مقياسي همديگر را پشتيباني مي كنند، بهترين چارچوب براي اندازه گيري تاب آوري جوامع سوانح زده است.