بررسي مفهوم شناختي نشانه و رمزگان در معماري و شهرسازي با تاكيد بر معماري و شهر اسلامي

امروزه در حوزه دانش معماري و شهرسازي، پرداختن به مفهوم نشانه شناسي و رمزگان شهرها از كالبد گرفته تا محتوا و نحو، اهميتي روزافزون يافته است. در زبان شناسي، معماري زباني است كه شهر متن آن است. در معني شناسي، شكل شهري، متني است كه تفسير مي شود. هدف نشانه شناسان مطالعۀ نظام يافته معني از طريق نشانه هاي متبلور در صورت و محتواي شهر است. مسلماً تحقق اين مطلب با بررسي دقيق و درك كاملي از مفاهيمي همچون نشانه، رمزگان، نشانه شناسي، شهر و ارتباط تنگاتنگ و چند سويۀ آنها ميسر است. اين امر در معماري و شهرسازي اسلامي نمودهايي ويژه دارد كه در اين مقاله به آنها به اختصار اشاره مي شود. روش تحقيق حاضر، توصيفي- تحليلي است كه از روش استدلال منطقي نيز بهره برده است. يافته هاي اين تحقيق نشان مي دهد كه رمزگان هاي منطقي در شهر اسلامي به واسطۀ همگرايي با عوامل طبيعي، از جمله موقعيت استقرار در طبيعت و سير تحول كالبدي شهر در گذر زمان (انتظام ساختار فضايي شهر، استخوانبندي شهر، فضاهاي شهري، گونه شناسي ابنيه، تصوير ذهني از شهر) مشخص مي شود. و مفاهيمي از نوع دلالت گري ديداري، تاويل پذيري و هرمنوتيك، متدولوژي بيان و طراحي كه از پيامدهاي نشانه شناسي در عرصه هاي مختلف هنري هستند، در شناخت صورت مسئله هاي معماري و ارائه تبييني روشنگرانه از آنها تاثيري بسزا دارد كه در عناصر معماري مانند در، قوس، ايوان، نقوش اسليمي و مناره و گنبد و محراب خود را نشان مي دهد.