مطالعۀ باستان‌شناختي سفال‌هاي قرون مياني اسلامي دست‌كند زير‌زميني تَهيق خُمين

Archaeological Investigation of Medieval Islamic Potteries from Troglodytic Structure of Tahigh, Khomein

پژوهش در مورد آثار سفالين دوران اسلامي ايران قدمتي بالغ ‌بر صد سال دارد كه در نتيجۀ آن تاكنون انبوهي از كتب و مقالات به‌چاپ رسيده‌اند؛ اما هم‌چنان يافته‌هاي جديدي در كاوش‌ها و بررسي‌هاي باستان‌شناسي به‌دست مي‌آيند كه بخشي از ابهامات موجود را بر طرف كرده يا دانش ما را در مورد اين آثار كامل‌تر مي‌كند. در برنامۀ كاوش باستان‌شناسي دست‌كند زير‌زميني تهيق نمونه‌هاي متنوعي از سفالينه‌هاي بدون‌لعاب و لعاب‌دار به‌دست آمد كه تاكنون هيچ پژوهشي در مورد آن‌ها صورت نگرفته است. بر همين اساس، هدف اصلي پژوهش حاضر طبقه‌بندي، گاهنگاري نسبي يافته‌هاي سفالين به‌دست آمده در كاوش تهيق و تبيين برهمكنش‌هاي فرهنگي اين يافته‌ها با ديگر مناطق است. دو پرسش اصلي اين پژوهش نيز در ارتباط با دورۀ زماني سفالينه‌هاي تهيق و نيز مركز يا مراكز توليدي اين آثار است. روش گردآوري داده‌هاي اين مقاله اسنادي-ميداني و روش پژوهش آن توصيفي-تحليلي است. اين آثار با توجه به مطالعات مقايسه‌اي صورت گرفته احتمالاً متعلق به قرون مياني اسلامي باشند. هم‌چنين براساس داده‌هاي موجود، احتمال داده مي‌شود بيشتر اين آثار وارداتي از مناطق نزديك يا هم‌جواري در فلات‌مركزي ايران هم‌چون: ذلف‌آباد فراهان، مشكويۀ زرنديه، آوه، ري و كاشان، باشند؛ اما هيچ نمونۀ وارداتي از مناطق دور‌تر مانند كردستان، زنجان و كرمان و كشور‌هايي چون چين و هند، در اين آثار شناسايي نشد.

Islamic potteries have been studied since about 100 years ago, which concluded to whole bunch of disseminated literature, including books and articles. However, new findings from archaeological excavations and surveys light ambiguities and develop modern knowledge of potteries. Archaeological excavation project of troglodytic structure of Tahigh revealed glazed and unglazed potsherds that have been left unstudied. Accordingly, present research aims to classify findings from Tahigh to define cultural interactions with neighboring areas, further than relative chronology. Two main problems raise here as period of potteries of Tahigh and relevant manufacturing center(s). collecting data follow bibliographic and field work studies that is based on analytic-descriptive method. Considering comparative studies, the findings probably date to Islamic medieval centuries; and regarding available data, exotic items mostly imported from sudden neighboring areas or close regions of Central Iranian Plateau, including Zolf Abad of Farahan, Moshkoyeh Zarandieh, Aveh, Rey, and Kashan, however, there have not been identified any items from further regions of Kurdistan, Zanjan, and Kirman or other countries of China and India.