مطالعه سيستماتيك و متاآناليز آلودگي، پتانسيل سميت، خطرات اكولوژيكي و بيولوژيكي فلزات سنگين در رسوبات سطحي خوريات ماهشهر و بندر امام خميني (نواحي ساحلي استان خوزستان)

نواحي ساحلي از جمله خوريات خليج فارس از مناطق حساس و شكننده اكوسيستم­هاي آبي در ايران هستند كه به شدت متأثر از آلاينده­هاي ناشي از شهرنشيني، صنعتي شدن و فعاليت­هاي دريايي هستند. عليرغم مطالعات متعدد انجام شده در زمينه بررسي وضعيت آلودگي به ويژه فلزات سنگين در اين مناطق، مطالعات جامع و سيستماتيك مربوط به اين موضوع انجام‌نشده است؛ بنابراين، مطالعه حاضر به‌منظور بررسي جامع و تجزيه‌وتحليل سيستماتيك آلودگي فلزات سنگين (Cu، Hg، Ni، Pb، Cd و Co) در رسوبات ساحلي اين مناطق با جستجوي مطالعات انجام‌شده در سال­هاي 1387 تا 1399 از طريق پايگاه­هاي اطلاعاتي انجام گرديد. شاخص­هاي متعدد نيز براي توصيف عيني و جامع آلودگي و خطرات فلزات در رسوبات ساحلي مناطق استفاده شد. در بين فلزات موردبررسي، Cd، Hg و Ni نگران‌كننده‌ترين فلزات در رسوبات اين مناطق بودند؛ ازنظر شاخص بار آلودگي (PLI) و ريسك محيط­زيستي بالقوه (PER)، خور موسي آلوده­ترين ايستگاه و در طبقه ريسك قابل‌توجه بود و ساير ايستگاه­ها در طبقه غير آلوده و ريسك محيط زيستي كم قرار داشتند. از ديدگاه خطر اكولوژيكي هر عنصر ( )، تمامي فلزات به‌استثناي Cd و Hg در طبقه كم‌خطر بودند و بيشترين درصد سهم فلزات در خطرات محيط­زيستي بالقوه (PER) مربوط به Cd و Hg بود؛ ازنظر شاخص سميت (∑TU) به‌استثناي خور موسي و درويش ساير مناطق در طبقه غير سمي بودند و بيشترين درصد سهم فلزات در سميت كل، مربوط به Ni و Hg بود؛ بر اساس شاخص ارزيابي ريسك بيولوژيكي (mPELQ)، به‌استثناي خور دورق (9 درصد احتمال سميت بيولوژيكي)، ساير ايستگاه­ها در محدوده 21 درصد تا 49 درصد احتمال سميت بيولوژيكي قرار داشتند. بر اساس نتايج از ديدگاه كنترل آلودگي، سميت و خطرات ناشي از فلزات، لازم است از انتقال فلزات سنگين به‌ويژه Cd، Ni و Hg ناشي از فعاليت­هاي انساني غالب در محدوده خوريات به رسوبات ساحلي خليج‌فارس جلوگيري شود. همچنين با توجه به بيشتر بودن ميزان شاخص­ها در ايستگاه­هاي بندر امام خميني، خور درويش، غنام و به‌ويژه خور موسي، بايد تجزيه‌وتحليل منابع آلودگي جهت كنترل ورود آلاينده­ها و تدوين استراتژي­هاي مديريتي مؤثرتر در اين مناطق صورت گيرد