نظام بهره ‌برداري مشاعي از قنات‌ها و چالش‌هاي آن در شهرستان سلطانيه

از گذشته تاكنون كشاورزان روش‌‌هاي متعددي براي مديريت مشاعي منابع آب در كشاورزي ابداع و توسعه داده‌اند. بهره ­گيري از اين تجارب، در چارچوب ديدگاه مشاركتي، مي‌‌تواند حيات اجتماعي و اقتصادي منطقه را بازسازي و متحول كرده و برنامه‌هاي توسعه كشاورزي را به اهداف مطلوبشان نزديك سازد. تحقيق كيفي حاضر، از نوع مطالعات موردي[1] است كه به روش رويكرد اكتشافي با استفاده از روش تحقيق نظريه مبنايي در شهرستان سلطانيه انجام ‌شده است. هدف اين تحقيق بررسي و شناخت نظام بهره‌ برداري مشاعي از قنات‌‌ها و چالش‌‌هاي اين نظام در شهرستان سلطانيه است. جامعه مورد مطالعه، كنشگران نظام بهره ‌برداري از 26 رشته قنات مشاعي در شهرستان سلطانيه بود. جمع آوري داده­ها با مصاحبه­هاي عميق و نيمه ساختارمند با كنشگران در نظام بهره ‌برداري مشاعي از قنات‌‌ها در شهرستان سلطانيه صورت گرفت. روش انتخاب نمونه‌ها به ‌صورت هدفمند بود و مصاحبه با نمونه‌ها تا مرحله اشباع نظري ادامه يافت. تجزيه‌ و تحليل داده‌ها در روش نظريه مبنايي صورت گرفت. در مرحله كدگذاري باز 80 مفهوم استخراج شد و طي كدگذاري محوري 21 گزاره‌ مقوله‌اي ايجاد شد. درنهايت سه دسته موضوعي شامل عوامل زمينه‌اي، چالش‌هاي فرايندي و پيامدها به دست آمد. چالش‌هاي فرايندي داراي سه محور كم‌آبي قنوات، موانع فني و موانع انساني است كه متأثر از عوامل مختلف زمينه‌اي هستند و همچنين اين چالش‌‌ها درنهايت پيامدهايي منفي براي كشاورزي و جامعه روستايي دارد. عوامل زمينه‌اي نيز شامل عوامل طبيعي، ضعف تصدي ­گري دولت، ضعف زير ساختي و ضعف تربيتي هستند.