بند موصولي عربي و فارسي

رده شناسي2 شاخه اي از زبان شناسي است كه شباهت هاي ساختاري بين زبان ها را بدون توجه به تاريخ آن ها مورد بررسي قرار مي دهد. بررسي هاي زبان شناسان ثابت كرده است كه زبان هاي مختلف دنيا مشتركاتي نيز دارند كه به آن ها، جهاني هاي زبان گفته مي شود؛ بررسي ترتيب سازه ها يكي از مهم ترين مباحث رده شناسي زبان است؛ زيرا زبان ها در اين مورد تنوع بيشتري نشان مي دهند و اين تنوع دست مايه اي براي بررسي رده شناختي زبان به شمار مي آيد. يكي از اين موارد تنوع، توالي هسته و بند موصولي است. رده شناسان دو گونه توالي اسم و بند موصولي را در زبان ها مشخص كرده اند: هسته بند موصولي و بند موصولي هسته. از نظر آنها اين دو توالي با آرايش سازه هاي اصلي زبان ها به ويژه (مفعول و فعل) همبستگي دارد. بنابر اين طبق پيش بيني هاي آنها، توالي هسته بند موصولي اكثراً در زبان هاي فعل مفعول و توالي بند موصولي هسته در زبان هاي مفعول فعل هستند. در گفتار حاضر ساخت موصولي در زبان هاي فارسي و عربي را در چهارچوب رده شناسي بررسي مي‌كنيم تا روشن شود كه ويژگي هاي ساخت موصولي در زبان هاي فارسي و عربي چگونه است و چه شباهت ها و تفاوت هايي ميان اين دو ساخت در فارسي و عربي وجود دارد. به علاوه، اين پژوهش در پي آن است تا مشخص كند كه توالي هسته اسمي و بند موصولي در هر دو زبان چه نسبتي با پيش بيني هاي متخصصين رويكرد رده‌شناسي دارد. روش تحقيق توصيفي تحليلي است و جملات مورد بررسي از متون مختلف گونۀ رسمي هر دو زبان فارسي و عربي جمع آوري شده است. بيش از ده هزار جمله مورد بررسي قرار گرفت. از نتايج پژوهش مي‌توان به اين موارد اشاره كرد كه روشن شد زبان هاي فارسي و عربي از الگوي غالب جهاني در ترتيب بند موصولي و هستۀ اسمي تبعيت مي كنند يعني در هر دو زبان بند موصولي بعد از هستۀ خود قرار مي گيرد؛ اما در اين زمينه زبان فارسي طبق پيش‌بيني‌هاي انجام‌شده براي زبان هاي فعل پايان يا زبان هاي OV عمل نمي كند. در حالي كه زبان عربي با پيش‌بيني‌هاي ارائه‌شده براي زبان هاي VO سازگار است.همچنين يكي ديگر از نتايج اين تحقيق اين است كه رخ دادن پديدۀ خروج بند موصولي در زبان فارسي امكان پذير است ولي در زبان عربي رخ نمي دهد.