پژوهشي در آيين دخمه گذاري زرتشتيان با تكيه بر مطالعه ساختار معماري دخمه هاي زرتشتي

بنابر آموزه هاي دين زرتشت و به‌منظور جلوگيري از آلودگي چهار عنصر مقدس آب، خاك، باد و آتش، مي بايست اجساد درگذشتگان در فضاي باز و بر بلندي كوه ها توسط جانوران گوشت‌خوار دريده شده و استخوان هاي آن ها پس از جمع آوري درون اَستُودان (استخوان دان)، دفن گردد. اين روش كه معمول ترين سنت تدفين زرتشتيان در دوران اسلامي بوده است درون سازه هاي مدور روبازي كه بر بلندي كوه ها ايجاد شده بودند صورت مي پذيرفت. در منابع مكتوب، اين سازه ها دخمه و آيين مزبور نيز دخمه گذاري ناميده شده است. علي رغم تحقيقات پراكنده اي كه در خصوص آيين دخمه گذاري و دخمه هاي زرتشتي صورت گرفته است، همچنان پرسش هاي مهمي در خصوص پيشينه تاريخي اين سنت و قدمت سازه هاي تدفيني مرتبط با آن و همچنين سير تحول ويژگي هاي معماري دخمه هاي زرتشتي در طول ادوار مختلف تاريخي پابرجاست. ازاين‌روي، پژوهش پيش‌رو كوشيده ‌است با بهره گيري از مطالعات اسنادي و ميداني و تفسير و تحليل يافته‌هاي اين مطالعات با «رهيافت تاريخي» به‌ ابهامات موجود در اين زمينه پاسخ مناسبي دهد. بر اساس نتايج، با استناد بر منابع تاريخي و شواهد باستان شناختي، سنت عرضه اجساد درگذشتگان به جانوران گوشت‌خوار كه از دوران هخامنشي در ميان مغان رسمي معمول براي تدفين درگذشتگان بوده است، در طول دوران اشكاني ساساني و با استفاده از دخمه هاي مدور، ميان زرتشتيان ايران عموميت يافته است. در ادامه ي روند مذكور و طي دوران اسلامي، آيين دخمه گذاري و استفاده از دخمه هاي مدور، با ايجاد تغيير و تحولاتي در نحوه اجراي مراسم و اجزاي معماري سازه هاي تدفيني مرتبط با آن، تا عصر حاضر نيز استمرار داشته است.