بررسي عوامل مؤثر بر رفتار محيط‌زيستي: مطالعه‌اي كيفي در مناطق شهري ايران

مطالعه عوامل مؤثر بر رفتار محيط‌زيستي مدخل مهمي براي كنترل پيامدهاي محيط‌زيستي در يك اجتماع، شهر يا يك سكونتگاه است. رفتار محيط‌زيستي تحت تأثير عوامل انساني و محيطي متفاوتي قرار دارد كه درك آنها نياز به بررسي دقيق و نزديك موقعيت‌هاي فردي و اجتماعي دارد. در اين مقاله با استفاده از پيمايش‌هاي صورت گرفته؛ (مصاحبه‌هاي عميق و مشاهده) و تحليل داده‌هاي حاصل با استفاده از روش داده بنياد؛ تلاش شده است تا عوامل مؤثر بر رفتار محيط‌زيستي در نمونه‌اي از جامعه ايران بررسي شود. پيمايش‌هاي صورت گرفته بر تجربيات مشاركت‌كنندگان در بستر سكونتگاه متمركز بوده است. نتايج حاصل از اين مطالعه كه با استفاده از پارادايم چهار‌گانه استرن ارائه شده است، نشان مي‌دهد عوامل نگرشي (ارزش‌ها، عقيده و هنجار) داراي بيشترين تنوع از موضوعات تأثيرگذار بر رفتار محيط‌زيستي هستند؛ بر همين اساس ارزش‌هاي انسان‌محور يكي از مهم‌ترين عوامل مؤثر بر رفتار محيط‌زيستي است. يافته نهايي اين تحقيق (مقوله مركزي) كه با عنوان «رويه ارزشي» نام‌گذاري شده است، نشان مي‌دهد جريان‌هاي اجتماعي به‌عنوان رويه‌هاي رايج رفتاري، در كنار ارزش‌هاي تثبيت‌شده، تأثير بسزايي بر رفتار محيط‌زيستي جامعه موردمطالعه دارد. رويه‌ها شكل مرسوم و عملي رفتار هستند كه به‌وسيله ارزش‌ها پشتيباني و تقويت مي‌شوند و توان نفوذ به اكثر قرارگاه‌هاي رفتاري از جمله مسكن را دارند.