مدرن‌سازي آمار رسمي، مفاهيم، ابعاد و مؤلفه‌هاي آن

پيشرفت چشمگير دانش و فناوري، پيچيده‌تر شدن جوامع و فرآيند جهاني شدن از يك سو و رشد روز افزون نيازهاي آماري كاربران به آمارهاي رسمي با كيفيت، ارزان و به‌هنگام از سويي ديگر، سازمان‌هاي ملي آمار را در سال‌هاي اخير با چالش‌هاي زيادي روبه‌رو كرده است. ‌به موازات اين چالش‌ها، محدوديت‌هاي بودجه‌اي و همچنين پديدار شدن منابع متعدد داده‌اي، تقاضاي ذي‌نفعان اصلي نظام‌هاي آماري كشورها را براي شفافيت و پاسخگويي هرچه بيشتر توليدكنندگان آمار رسمي در چگونگي هزينه‌كردن منابع خود براي توليد داده و اطلاعات آماري افزايش داده است. مجموع اين عوامل در سال‌هاي گذشته و فشار دوچنداني كه در اين راستا بر سازمان‌هاي ملي آمار به‌عنوان مرجع اصلي نظام‌هاي آماري وارد شد، ضرورت بازنگري در نظام‌ها و فرآيندهاي تهيه و انتشار محصولات آماري را متناسب با شرايط جديد روشن كرد. بنابراين مفهوم جديدي در ادبيات علمي آمار رسمي در سطح جهاني با عنوان مدرن‌سازي نظام‌هاي آماري مطرح شده است. براي پژوهش و مطالعه بيشتر در زمينه ويژگي‌ها و جنبه‌هاي مختلف اين موضوع كميسيون اقتصادي سازمان ملل براي اروپا در سال ۲۰۱۰ كميته‌ ويژه‌اي را تحت عنوان گروه عالي مدرنيزه كردن آمار رسمي تشكيل داد. همچنين كنفرانس‌ها و سمينار‌هاي متعددي با شركت دانشمندان، آمارشناسان و كارشناسان خبره‌ي آمار رسمي در نقاط مختلف جهان توسط سازمان‌ها و مؤسسات بين‌المللي مرجع آمار رسمي برگزار شده است. كميسيون آمار سازمان ملل نيز به‌عنوان بالاترين مرجع بين‌المللي در نشست‌هاي ۴۶، ۴۷ و ۴۸ام خود در سال‌هاي ۲۰۱۵، ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ موضوع مدرن‌سازي نظام‌هاي آماري را به طور ويژه در دستور كار خود قرار داده است. در اين مقاله نخست ضمن معرفي مدرن‌سازي نظام‌هاي آماري به مرور ادبيات موضوع و مطالعات انجام شده در اين زمينه پرداخته مي‌شود. سپس ابعاد و جنبه‌هاي اين مفهوم به ويژه با تمركز بر نقش و جايگاه سازمان ملي آمار در نظام آماري مدرن به تفصيل بحث و بررسي خواهد شد. در پايان با توجه به نقش نظام آماري در نظام تصميم‌گيري كشور و حكمراني شايسته، با نگاه به برنامه سوم ملي توسعه نظام آماري كشور، به ويژگي‌ها، ساختار و الزامات مورد نياز سازمان ملي آمار به‌عنوان قلب تپنده در يك نظام آماري مدرن در راستاي اهداف برنامه توسعه مزبور اشاره خواهد شد.