مقايسه جريان انرژي توليد گندم آبي و تحليل اقتصاد انرژي در برخي مناطق ايران

با افزايش جمعيت و محدوديت‌هاي منابع توليد در آينده دسترسي به منابع انرژي به‌مقدار كافي مشكل خواهد بود. ارزيابي بيلان انرژي مي‌تواند يك روش علمي براي اندازه‌گيري ميزان ثبات و پايداري يك اكوسيستم زراعي باشد. مطالعه حاضر با هدف بررسي الگوي مصرف انرژي و تعيين شاخص‌هاي انرژي توليد گندم آبي اقليم‌هاي مختلف در استان‌هاي البرز، اصفهان، اردبيل، خراسان‌رضوي، خوزستان، گلستان و همدان انجام شد. اطلاعات مورد نياز تحقيق از طريق تكميل 286 پرسشنامه با مصاحبۀ حضوري و مطالعات اسنادي بر پايۀ دو ستانده (دانه گندم و كاه) و هشت نهاده ورودي شامل نيروي انساني، سوخت فسيلي، ماشين‌ها و ادوات، آبياري، كود‌ شيميايي، سموم، الكتريسيته و بذر در سال 1397 جمع‌آوري شد. با استفاده از ضرايب هم‌ارز انرژي، مقدار نهاده‌هاي مصرفي و ستانده‌هاي توليد، انرژي ورودي و خروجي و شاخص‌هاي كارايي انرژي، بهره‌وري انرژي، شدت انرژي و افزوده خالص انرژي بررسي گرديد. طبق نتايج ميانگين انرژي ورودي، انرژي ستانده، كارايي انرژي، بهره‌وري انرژي و افزوده خالص انرژي در استان‌هاي مورد مطالعه به‌ترتيب 58308.83 مگاژول بر هكتار، 136092.15 مگاژول بر هكتار، 2.87، 0.212 كيلوگرم بر مگاژول و 77783.31 مگاژول بر هكتار به‌دست آمد. بيشترين سهم انرژي نهاده‌هاي مصرفي براي استان‌هاي البرز، اردبيل، خوزستان، گلستان و همدان مربوط به انرژي كودهاي شيميايي و براي استان‌هاي اصفهان و خراسان‌رضوي انرژي آبياري بود. كارآيي انرژي براي استان‌هاي البرز، اصفهان، اردبيل، خراسان‌رضوي، خوزستان، گلستان و همدان به‌ترتيب 3.57، 1.42، 3.48، 1.17، 2.78، 5.12 و 2.54 و بهره‌وري انرژي به‌ترتيب 0.26، 0.11، 0.26، 0.08، 0.21، 0.38، 0.18 كيلوگرم بر مگاژول به‌دست آمد. متوسط هزينه كل انرژي 57.966 ميليون ريال بر هكتار و ميانگين مقدار شاخص‌هاي شدت انرژي، ارزش شدت انرژي، هزينه شدت انرژي و هزينه نسبي انرژي به‌ترتيب برابر 1.29 مگاژول بر هزار ريال، 0.641 مگاژول بر هزار ريال، 10853.05 ريال بر كيلوگرم و 1.21 محاسبه شد. نتايج نشان مي‌دهد توليد گندم آبي در مناطق مورد مطالعه به لحاظ بيلان انرژي توجيه‌پذير بوده و با مديريت زراعي مناسب مي‌توان كارايي و بهره‌وري انرژي توليد گندم آبي را افزايش و نسبت به كاهش سهم استفاده از انرژي نهاده‌هاي تجديدناپذير در توليد گندم آبي اقدام نمود.