نگرش گروه هاي مختلف اجتماعي به بيماري هاي طاعون و وبا در ايران عصر صفوي بر اساس منابع مكتوب

شيوع و گسترش بيماري‌هاي عفوني و واگيردار در سرزمين ايران همواره يكي از عوامل اصلي كاهش جمعيت و موجب صدمات فراوان انساني، اقتصادي و اجتماعي در طول تاريخ بوده است. اگرچه اطلاعات زيادي از شيوع اين بيماري‌ها در دورۀ پيش از اسلام در متون مشاهده نمي‌شود اما منابع دورۀ اسلامي گزارش‌هاي بسيار متعدد و مفصلي در باب شيوع امراض عفوني و به‌ويژه بيماري‌هاي وبا و طاعون و تلفات ناشي از آن‌ها را در اختيار پژوهشگران قرار داده‌اند. در دورۀ صفوي به‌رغم ايجاد يك حكومت متمركز و پيشرفت‌هاي بهداشتي و رشد دانش پزشكي و احداث بيمارستان‌ها بيماري‌هاي عفوني كماكان بسيار شايع بوده و تلفات بسياري برجا مي‌گذاشته‌اند. تا آنجا كه در اين دوره كتب تخصصي در مورد بيماري‌هاي عفوني و به‌ويژه بيماري طاعون نگاشته شده است. مقالۀ حاضر در تلاش است تا با بررسي تاريخي موارد شيوع بيماري‌هاي عفوني در دورۀ صفوي به ديدگاه چهار گروه علما، مورخين، جهانگردان و سفرنامه­نويسان و پزشكان در مورد اين بيماري و علت شيوع و بروز آن پرداخته و همچنين درمان‌هاي ارائه‌شده از سوي پزشكان ايراني و طب سنتي ايراني را در درمان اين بيماري‌ها موردبررسي قرار دهد. با بررسي متون تاريخي دورۀ صفوي مشخص مي‌شود كه اگرچه عامل مشيت و تقدير الهي از ديدگاه اكثر مورخين و روحانيون اين دوره اصلي‌ترين عامل بروز اين بيماري‌ها شناخته مي‌شود بااين‌حال ازنظر پزشكان و تعداد اندكي از مورخين ايراني عوامل طبيعي نظير آب‌هاي آلوده و آب‌وهواي نامساعد اصلي‌ترين عوامل بروز بيماري‌هاي عفوني شناخته مي‌شوند؛ بنابراين نظام‌هاي معرفتي و جهان‌بيني اقشار مختلف اجتماعي نقشي مهم در باورهاي اين گروه‌ها نسبت به درمان بيماري عفوني و واگيردار داشته است.