ارزيابي آسيب‌پذيري تخريب سرزمين با استفاده از فرآيند تحليل شبكه و سامانه اطلاعات جغرافيايي (مطالعه موردي: حوضه آبخيز مهارلو-بختگان)

Vulnerability Assessment of Land Degradation Using Network Analysis Process and Geographic Information System (Case Study: Maharloo-Bakhtegan Watershed)

شناسايي مناطق آسيب پذير به تخريب سرزمين لازمه مديريت پايدار منابع طبيعي است كه يكي از گام هاي موجود در چارچوب حفاظتي محسوب مي شود. در پديده تخريب سرزمين موضوعي كه بسيار اهميت دارد، شناسايي مناطق حساس به تخريب و همچنين ارزيابي ميزان آسيب پذيري به اين پديده است. هدف از اين مطالعه ارزيابي آسيب پذيري تخريب سرزمين در حوضه آبخيز مهارلو-بختگان با استفاده از روش تصميم گيري چند معياره است. بدين منظور از نه پارامتر كاربري اراضي، پوشش گياهي، شوري خاك، كميت و كيفيت آب زيرزميني، تراكم دام، سطح سواد و تمركز جمعيتي براي تهيه نقشه آسيب پذيري استفاده شد. در مرحله اول با استفاده از چارچوب eDPSIR، روابط بين پارامترها مشخص شد. سپس با استفاده از روش فرآيند تحليل شبكه اي (ANP)، وزن هر يك از پارامترها تعيين شد. سپس بعد از فازي سازي لايه ها، با تركيب آن ها در محيط سامانه اطلاعاتجغرافيايي (GIS)، نقشه آسيب پذيري تخريب سرزمين توليد شد. نتايج نشان داد كه كلاس آسيب پذيري شديد در تمام طبقات ارتفاعي به جز 200 متر اوليه، بيشترين مساحت را شامل مي شود. در كل منطقه، بيشترين طبقه آسيب پذيري در كلاس شديد بوده كه حدود 31/64 درصد از مساحت منطقه را در بر مي گيرد. در بررسي آسيب پذيري كاربري هاي مختلف مشخص شد كه كلاس آسيب پذيري شديد بيشتر شامل كاربري مرتع و كلاس آسيب پذيري متوسط بيشتر شامل كاربري كشاورزي آبي است كه نشان دهنده مقدار آسيب پذيري زياد اين كاربري ها و اثر فعاليت هاي انساني بر تخريب را نشان مي دهد. اين درصد از آسيب پذيري اراضي مرتعي و كشاورزي به دليل اهميت پارامترهاي كاربري اراضي و پوشش گياهي است كه بيشترين وزن را در بين ساير پارامترها در آسيب پذيري به تخريب سرزمين دريافت كرده اند.

Identification of areas vulnerable to land degradation is essential for sustainable management of natural resources as one of the steps in the conservation framework. Identification of areas susceptible to degradation as well as determination of vulnerability to this phenomenon is one of the most important issues to an assessment of land degradation. This study tries to assess the land degradation vulnerability in Maharloo-Bakhtegan watershed using nine criteria including land use, vegetation, soil salinity, quantity and quality of groundwater, livestock density, literacy level, and population. In the first step, the relationships between the criteria were determined using the eDPSIR framework, then the weight of each criterion was determined using the ANP method. Fuzzing the layers, the map of land degradation vulnerability was provided by combining the layers using ArcGIS10.3 software. The results showed that the high class of vulnerability covers the highest area in all elevations class except for the first 200 m. the most vulnerable class was in the high class covering about 64.31% of the area. The high and medium classes of vulnerability include rangeland and agricultural land uses, respectively, indicating a high level of vulnerability and impact of human activities. This percentage of vulnerability in rangeland and agricultural land uses is due to the importance of land use and vegetation criteria having the highest weight among the criteria affecting the vulnerability to land degradation.