طرح‌وارۀ عمودي (نزولي/ صعودي) در منطق‌الطير عطار

Vertical Schema (Descending/Ascending) in Attar’s Mantegh-o Teir (The Conference of Birds)

زبان‌شناسي شناختي با بررسي روابط ميان ذهن و زبان به كشف معنا مي‌پردازد و با بررسي طرح‌واره‌هاي تصويري و كشف انگاشته‌اي ميان حوزۀ ذهني و عيني، شناخت تازه‌اي از سوژه به دست مي‌دهد. طرح‌وارۀ حركتي، طرح‌واره‌اي تصويري است كه در آن، انسان از تجربۀ حركت خود و پديده‌هاي متحرك براي پديده‌هاي ذهني، ساختار مفهومي متحرك و محسوس مي‌سازد. منطق‌الطير به­دليل ماهيت تعليمي عرفاني بر بنياد سفر مرغان و زبان نمادين، قابليت بررسي براساس طرح‌وارۀ حركتي را دارد. اين طرح‌واره بر اهتمام عطار براي بازگشت به اصل دلالت دارد. پرسش مقاله اين است كه مصاديق و اهداف حركت نزولي و صعودي در منطق‌الطير چيست و عطار با طرح سفر مرغان، درصدد تبيين كدام مسائل عرفاني است. عطار اصل نزول آدمي را مثبت مي‌داند و نتيجۀ آميزش روح و جسم، يعني آدمي را «اعجوبۀ اسرار» مي‌خواند. مقصود او از طرح‌وارۀ نزولي، تشريح موانع و ضرورت گذر از آن‌ها و منظورش از طرح‌وارۀ صعودي، تبيين اهميت و اصالت بازگشت به اصل است. مهم‌ترين شرط سير صعودي «رهايي از خود» است و بدترين نوع سير نزولي، تنزل صفتي است كه به‌دنبال آن، انسان قوۀ دركش را از دست مي‌دهد. سير صعودي از عقل به عشق، مستلزم درگذشتن از دنيا و آخرت و دل‌بستن فقط به حق است كه با «عشق» ممكن و به وحدت منتهي مي‌شود. هريك از طرح‌واره‌هاي نزولي و صعودي مي‌توانند با حركت كمي و كيفي تبيين شوند.

Cognitive Linguistics through examination of relationships between mind and language strives to discover meaning. It also achieves novel understanding of the subjects through examination of pictorial schemas and discovery of assumptions between mental and real fields. Kinesthetic schemas are those pictorial schemas in which human, stimulated by his/her movement experiences and other mobile phenomena, creates mobile conceptual and perceptual structures for mental phenomena. Mantegh-o Teir, thanks to its didactic-mystical characteristics in narrating journey of birds and its symbolic language, could lend itself to being examined in terms of kinesthetic schemas. This schema implies Attar’s determined efforts on returning to the origin. The questions of the article are what the indications and objectives of ascending and descending movements in Mantegh-o Teir are and what mystical issues Attar is trying to explain by illustrating the journey of birds. The principle of the fall of man is a positive one to Attar which is the result of integration of body and spirit. In other words, he assumes man as the “wonder of mysteries”. His purpose in this descending schema is to delineate the obstacles and the necessity of passing through them. In ascending schema, Attar aims to explain the essence and significance of returning to the origin. The most important requirement for the ascending movement is “self-detachment” and the worst kind of descending movement is decline in human attributes or qualities; corollary to which is loss of power of perception. The requirement for the ascending journey is disregarding this world and the other world and setting one’s heart just on The Right (Hagh); which becomes possible by means of “love” and eventually culminates in unity. Each of these schemas can be elucidated by qualitative and quantitative movements