پديد آورندگان :
ميرزاوند، جهانبخش سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان فارس - بخش تحقيقات خاك و آب و بخش تحقيقات گياه پزشكي، زرقان، ايران , پژمان، حسين سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان فارس - بخش تحقيقات خاك و آب و بخش تحقيقات گياه پزشكي، زرقان، ايران
كليدواژه :
تنوع گونه‌اي , خُرد زيستگاه , كشاورزي پايدار , كم خاك‌ورزي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: تغييرات در مديريت خاك مي‌تواند بر توليد محصول اثرات مثبت و يا منفي بگذارد كه تحت تاثير عواملي از جمله منطقه، تناوب زراعي، خصوصيات خاك، شدت خاك‌ورزي و هم‌چنين تنوع گونه‌اي خاك قرار مي‌گيرد. اطلاعات كمي درباره پاسخ و واكنش موجودات خاك به تغييرات خاك‌ورزي وجود دارد. پژوهش‌ها نشان داده است كه اجراي سامانه‌هاي خاك‌ورزي حفاظتي مي‌تواند موجودات خاك و دشمنان طبيعي آن‌ها را تحت تاثير قرار دهد كه به دليل تغيير در حاصلخيزي خاك و دسترسي به خُرد زيستگاه‌هاي بيشتر مي‌باشد. بنابراين، اين پژوهش با هدف بررسي اثرات سامانه‌هاي خاك‌ورزي حفاظتي و رايج بر جمعيت ماكروفون و تنوع گونه‌اي خاك در تناوب گندم (Triticum aestivum L)-ذرت (Zea mays L) انجام شد.
مواد وروش‌ها: به منظور بررسي اثر خاك‌ورزي (خاك‌ورزي رايج، كم خاك‌ورزي و بي خاك‌ورزي) و بقاياي ذرت (حفظ بقايا و حذف تمام بقايا) بر فراواني جمعيت ماكروفون خاك در تناوب گندم -ذرت، پژوهشي مزرعه‌اي در دو فصل زراعي (96-1395) به صورت كرت‌هاي يك بار خُرد شده با سه تكرار در زرقان استان فارس اجرا شد. براي نمونه‌برداري از جمعيت ماكروفون خاك از تله‌هاي خاكي و براي تعيين مقادير شاخص‌هاي تنوع گونه‌اي از نرم افزار پست استفاده شد. كليه محاسبات آماري با استفاده از نرم‌افزار سس انجام گرفت و براي مقايسه ميانگين‌‌ها از آزمون چند دامنه‌اي دانكن در سطح 5 درصد استفاده شد.
يافته‌ها: نتايج نشان داد كه حفظ بقاياي گياهي در كشت ذرت نسبت به گندم جمعيت ماكروفون خاك را بيش از 6 درصد افزايش داد. كاهش عمليات خاك‌ورزي و حفظ بقاياي گياهي اثر مثبتي بر فعاليت ماكروفون خاك داشت به گونه‌اي كه جمعيت ماكروفون خاك با عمليات كم خاك‌ورزي و بي خاك‌ورزي نسبت به سامانه خاك‌ورزي رايج حدود 1 برابر افزايش يافت. در شرايط حفظ بقاياي گياهي شاخص شانون براي سامانه‌هاي بي خاك‌ورزي، كم خاك‌ورزي و خاك‌ورزي رايج به ترتيب 1/88، 1/91، 1/92، سيمپسون 0/83، 0/84، 0/85 و برگر-پاركر 0/31، 0/28، 0/25 تعيين شد. بيشترين مقدار شاخص هيل در كشت گندم و ذرت (به ترتيب 0/68 و 0/71) در سامانه خاك‌ورزي متداول (رايج) و حذف بقاياي گياهي به دست آمد.
نتيجه‌گيري: اگر چه طيف گسترده‌اي از پاسخ‌ها در ميان گونه‌هاي مختلف وجود داشت، اما بيشترين فراواني ماكروفون خاك در سامانه كم خاك‌ورزي و حفظ بقاياي گياهي در مقايسه با خاك‌ورزي رايج و بي خاك‌ورزي حاصل شد كه دليل آن افزايش تنوع در خُرد زيستگاه-هاي طبيعي در خاك در نتيجه حفظ بقايا و كاهش عمليات خاك‌ورزي مي‌باشد. بطور‌كلي، درك بهتر از اثر روش‌هاي مختلف خاك‌ورزي و مديريت بقايا بر ماكروفون خاك، به منظور شناخت روابط ميان ماكروفون خاك و دشمنان طبيعي آن‌ها با گياهان زراعي در توسعه راهكارهاي مديريت آفات به عنوان جزئي مهم در پايداري برنامه‌هاي كشاورزي محسوب مي‌گردد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Soil management changes can have either negative or positive impacts on crop production, depending on many factors including region, rotation, soil properties, tillage intensity, and at the same time, alter soil fauna diversity. Little attention has been paid to the response of soil fauna to changes in soil tillage methods. Results showed that soil fauna groups and natural enemies affected by conservation tillage resulting in changed soil fertility and small habitats accessibility. Thus, the aim of this study was to investigate the effect of conservation and conventional tillage on soil macro-fauna communities and species diversity in wheat (Triticum aestivum L.)-corn (Zea mays L.) rotation.
Materials and methods: In order to evaluate the effects of soil tillage methods (conventional tillage (CT), reduced tillage (RT), and No-Till (NT)) and crop residue (residue returned and exported) on soil macro-fauna in a wheat-corn rotation, a 1-year field experiment (two growing seasons) was conducted in 2016-2017 based on split-plot design in three replications, in Zarghan, Fars province. Sampling was done by pitfall traps and species diversity indices were measured using Past software. Data were collected and performed with the function of split plot design using SAS 9.3 software. Means were separated using Duncan’s Multiple Range test at 5% probability level.
Results: Results showed that soil macro-fauna abundance increased up to 6% in corn cultivation compared to wheat, when plant residue returned. Soil macro-fauna abundance was positively affected by conservation tillage and residue retention, so that applying RT and NT systems increased soil macro-fauna compared to CT system approximately one time. Shannon index in NT, RT and CT systems were 1.88, 1.91 and 1.92, while Simpson and Berger-parker indices were 0.83, 0.84, 0.85 and 0.31, 0.28, 0.25, respectively, when residue returned. The highest Hill index (0.68 and 0.71) was obtained by CT system and plant residue removing in wheat and corn, respectively.
Conclusions: Although there is a wide range of responses among different species, most macro-fauna groups have greater abundance in RT system and residue retention compared to CT and NT systems due to increasing and creating diverse habitats on the soil as a result of plant residue retention and reducing soil tillage operations. Overall, greater knowledge of different soil tillage methods and residue management effects on soil macro-fauna groups will allow for a better understanding of interactions between soil macro-fauna and natural enemies with crops and would aid the development of pest management strategies as components of sustainable agricultural programs.
