مقايسه فروش عين مرهونه و فروش مبيع شرطي (بررسي مباني فقهي و حقوقي مواد 793 و 460 قانون مدني)

Comparing Sale of the pledge and sale of the object of conditional sale (Investigating the juridical and legal principles of articles 793 and 460 of the civil code

قانون مدني در دو ماده متفاوت، احكامي را بيان كرده است كه از نظر نگارش بي‌شباهت به يكديگر نيستند. ماده 793 ق.م مقرر مي‌دارد: «راهن نمي‌تواند در رهن تصرفي كند كه منافي حق مرتهن باشد مگر به اذن مرتهن» و طبق ماده 460 ق.م «در بيع شرط مشتري نمي‌تواند در مبيع تصرفي كه منافي خيار باشد از قبيل نقل و انتقال و غيره بنمايد». اين دو ماده حاكي از منع تصرف است يكي در عين مرهونه و ديگري در مبيع شرطي. حكم تصرفات ناقل در اين دو ماده مبهم بوده و اين ابهام پرسش‌هايي را در ذهن ايجاد مي‌كند، ازجمله اين‌كه فروش عين مرهونه و فروش مبيع شرطي چه حكمي دارد؟ آيا تفاوت‌هاي موجود در اين دو ماده باعث تفاوت در حكم اين دو عقد مي‌شود؟ با تأمل در آثار فقهي و حقوقي مي‌توان گفت علي‌رغم تفاوت‌هاي موجود در نگارش اين دو ماده، اين مواد به‌نوعي مكمل يكديگر بوده و از مبنا و حكم واحدي پيروي مي‌كنند. فروش اعيان مذكور، غير نافذ و مراعي به رفع مانع (انتفاي حق غير) است. هدف اين نوشتار مقايسه بيع نسبت به عين مرهونه و عين مبيع شرطي از جهت حكم وضعي و مباني فقهي و حقوقي به منظور ارائه راهكار براي رفع ابهامات مواد مذكور است. در پايان نيز مواد پيشنهادي فاقد ابهام‌هاي مذكور ارائه شده است.

Civil code identifies two rules which are similar to each other in writing.Article793 states that“The pledger cannot enter into possession of the pledge in such a way as to be contrary to the rights of the creditors,except with the latter’s permission.And article460 states that“In a conditional sale,the purchaser may not perform any proprietary act regard to the object of sale which conflicts with the option,such as conveyance and the like”.Both these articles indicate prohibition of proprietary.The rule of conveyor’s act of proprietary is ambiguous in these two articles.The ambiguity in these articles creates some questions.What are the rules of sale of the pledge and sale of the object of conditional sale? Do the differences between these two articles lead to a different rule in these two contracts?Comparing juridical and legal viewpoints regarding this issue,it can be said that despite the differences in the writing of these two articles,these articles complement each other and follow the same principle and rule.The sale of these objects is voidable and observed until lapsing another’s right.The present investigation aims at comparing the subject of sale in relation to the pledge and the object of conditional sale regarding to juridical and legal principles in order to provide solutions to remove ambiguity existing in these two articles.Finally,the proposed articles without the foregoing ambiguous are presented.