پديد آورندگان :
كاظم زاده مجيد دانشگاه تهران - دانشكده منابع طبيعي , ملكيان آرش دانشگاه تهران - دانشكده منابع طبيعي , سلاجقه علي دانشگاه تهران - دانشكده منابع طبيعي , لياقت عبدالمجيد دانشگاه تهران - دانشكده مهندسي و فناوري كشاورزي
كليدواژه :
اصلاح و احياي حوزه هاي آبخيز , پوشش گياهي , پايش و دامنه , رطوبت خاك
چكيده فارسي :
به‌طور متوسط 70 درصد باراني كه به سطح زمين مي‌رسد، از طريق فرايند تبخير-تعرق به اتمسفر باز مي‌گردد كه اين ميزان در مناطق خشك به 90 درصد مي‌رسد. بنابراين، كمي‌كردن ميزان تبخير-تعرق يكي از عوامل بسيار با اهميت براي طراحي و اجراي برنامه‌هاي مديريتي براي اصلاح و احياي حوزه‌هاي آبخيز است. به‌منظور بررسي تاثير اقدامات بيولوژيكي آبخيزداري بر تغييرات رطوبت خاك و تبخير-تعرق، حوضه معرف و زوجي زيدشت طالقان استان البرز انتخاب شد. به‌منظور محاسبه تبخير-تعرق از روش بيلان رطوبت خاك استفاده شد و نقاط پايش رطوبت خاك با مطالعات ميداني و آزمايشگاهي در سه دامنه اصلي (شمال غربي، شرقي و جنوب شرقي) و با سه تكرار و در سه عمق 20-0، 40-20 و 60-40 سانتي‌متر در حوزه‌هاي آبخيز نمونه و شاهد به‌صورت يك به يك با هم انتخاب شد. رطوبت خاك با استفاده از روش رطوبت وزني و حجمي در مجموع در 48 نقطه طي دوره رشد سال 1396 اندازه‌گيري شد. همچنين، به‌منظور تجزيه و تحليل داده‌ها از روش‌هاي تجزيه واريانس آشيانه‌اي، تجزيه واريانس يكطرفه و آزمون دانكن استفاده شد. نتايج نشان داد كه به‌طور متوسط، درصد رطوبت خاك طي دوره رشد به‌ترتيب 13.55 و 11.9 در حوضه‌هاي نمونه و شاهد بوده است. همچنين، مقدار تفاوت تبخير-تعرق واقعي در بين حوزه‌هاي آبخيز نمونه و شاهد از لحاظ آماري معني‌دار نشد و به‌ترتيب مقدار آن‌ها 181 و 159 ميليمتر طي يك دوره رشد بوده است. تبخير-تعرق واقعي در حوزه آبخيز نمونه تحت عمليات آبخيزداري 2.3 درصد در هر ماه بيشتر از شاهد بوده است. همچنين، نتايج پژوهش نشان داد كه مقدار تبخير-تعرق تحت دامنه‌هاي مختلف تفاوت معني‌داري در سطح پنج درصد با هم داشته، مجموع تبخير-تعرق حوضه‌هاي نمونه و شاهد در دامنه‌هاي شمال غربي به‌ترتيب 229 و 226 ميليمتر، در دامنه‌هاي شرقي به‌ترتيب 207 و 171 و در دامنه‌هاي جنوب شرقي به‌ترتيب 109 و 80 ميليمتر بوده است.
چكيده لاتين :
On average, 70 percent of the precipitation that reach Earth's surface, returns to the atmosphere through evapotranspiration, and this rate reaches 90 percent in arid areas. Meanwhile, watershed measures directly related to water, soil and plant, and ultimately to evapotranspiration on the natural resources region (ecochydrology). In this study, in order to study the effect of biological activities of watersheds (enhancement and increase of vegetation) on the process of soil moisture and evapotranspiration changes, paired watersheds of Taleghan, Alborz Province were selected. In order to calculate evapotranspiration by soil moisture balance method, soil moisture monitoring points were selected using field and laboratory studies in three main areas (northwest, eastern and southeast) and three replications and at three depths of 0-20, 40-20 and 40 -60 cm during plant growth period in 2017. Data were analyzed by ANOVA method, and Duncan test. The results showed that the actual evapotranspiration in the treated watershed and control watersheds were not statistically significant and, respectively, they showed 181 mm and 159 mm in a period of growth. In other words, the actual evapotranspiration value in the treated watershed was 14% higher than the control one during the growth period. Also, the results showed that evapotranspiration under different aspect slopes had a significant difference. The total actual evapotranspiration in the northwestern slopes were 229 and 226 mm, in east slopes were 207 and 171 and in the southeastern slopes were 109 and 80 mm in the treated and control watersheds, respectively.
