مباني كلامي ـ فقهي خواجه نصيرالدين طوسي در تعامل با حكومت عباسيان

هدف اين تحقيق بررسي چگونگي و دلايل مواجهه خواجه نصيرالدين طوسي با عباسيان و نيز ريشه‌يابي انديشه و رفتار سياسي خواجه براساس آثار ايشان در مباني كلامي و فقهي قابل استخراج است. اهميت تحقيق در آن است كه در راستاي فهم مباني و اصول انديشه شيعي، به تبيين مباني خواجه به عنوان يكي از انديشمندان مسلمان شيعي در تعامل با حكومت ‌عباسيان مي‌پردازد. وي با فهم دقيق و اصولي از آموزه‌هاي وحياني و معارف اهل‌بيت(ع) و تجارب پيشين شيعه، قواعد مهمي را در حوزه انديشه سياسي استنباط كرد كه پيامد آن مواجهه صحيح با واقعيت‌هاي معاصر و زمينه‌سازي براي ظهور و بروز تفكر شيعي در حوزه انديشه اجتماعي و سياسي بود. روش پژوهش از نوع مطالعه كلامي و تاريخي بوده و نتايج نشان داد، مباني نظري خواجه طوسي برگرفته از اصول اعتقادي شيعه، توحيد و امامت است. وي حكومت را لازمه زندگي بشر مي‌داند، چرا كه انسان فطرتاً اجتماعي است. حاكميت را تنها حق خداوند و افراد مأذون از جانب خدا مي‌داند. وي براساس حسن و قبح عقلي، حكومتي را مطلوب و ذاتاً داراي مشروعيت مي‌داند كه حاكم آن امام معصوم و منصوب از جانب خدا باشد، يا امام فرد يا افرادي را به عنوان نائب خاص يا عام خود بر اين امر مهم معرفي كرده باشد. لذا، حكومت عباسيان غاصب خلافت است. خواجه براساس مباني فكري خود كه برگرفته از آيات و روايات امامان معصوم(ع) است و براساس منافع مسلمانان، خاصه تشيع، با بهره‌گيري از قواعدي مانند تقيه، عدالت، امامت و... با حكومت عباسيان تعامل داشت.