بررسي تاريخي مؤلفه‌هاي نجات‌بخشي و اصلاح‌گري در انديشه‌هاي فضل‌الله بن روزبهان خنجي براي توجيه مشروعيت حكومت آق قويونلوها و شيباني ها

A Historical Study of the Components of Salvation and Reform in the Thoughts of Fazlullah Ibn Roozbehan Khanji in order to Justify the Legitimacy of the Government of the Agh Quyunlus and the Sheibanis

فضل­ الله بن روزبهان خنجي در صدد بود تا با بهره‌گيري از مؤلفه‌هايي نظير حديث مجددمائه، حديث حارث و اخبار ملحمه، مشروعيت حكومت هاي آق‌قويونلو (780-908هـق) و شيباني (906-1007هـق)، را تبيين و آنها را حكومتهايي نجات‌بخش و اصلاح‌گر معرفي كند. اين رويكرد خنجي ابتدا در قالب حديث مجددمائه در مورد آق‌قويونلوها بوجودآمد. ولي پس‌از پيوستن وي به شيبانيان، شكل مبسوط‌تري پيداكرد. زيرا كه وي در اين دوره با استفاده از دو مؤلفه ديگر يعني حديث حارث و اخبار ملحمه، تلاش كرد تا ديدگاه هاي اصلاحگرانه و موعودمحور خودرا در مورد شيبانيان نيز تعميم دهد. با اين رويكرد، بخصوص حكومت شيبانيان ويژگي‌ها و اختصاصات منجيانِ ‌موعود و مصلحينِ ‌آخرالزماني را داراست. البته بايد توجه شود كه تبيينات خنجي با استفاده از اين سه مؤلفه، ارتباط زيادي با ظهور صفويان داشت. چراكه برپايه باورداشتهاي وي، ظهور اين حكومت شيعه مذهب، زمينه بروز بدعت هايي را در عرصه‌هاي مختلف فراهم كرده ‌بود. بنابراين ضروري بود تا فرد يا گروهي در مقام مصلح دراين مقطع زماني -كه از نظر خنجي آخرالزمان به‌حساب مي‌آمد-، ظهور نموده و اين اوضاع ناهنجار را اصلاح مي‌كرد.

Fazlullah ibn Roozbehan Khanji sought to explain the legitimacy of the governments of Aqquyunlu (780-908 AH) and Sheibani (906-1007 AH) by using components such as the hadith of ؟؟؟؟؟؟, the hadith of Harith, and the news of Malhamah and introduce then as reformer and savior. This khanji approach first emerged in the form of ????? hadith about the Aghquyunlus. But after he joined Sheibanian, it took on a more elaborate form. Because in this period, using two other components, namely the hadith of Harith and the news of Malhamah, he tried to generalize his reformist and promised-based views about the Sheibanis. With this approach, the Sheibanid rule, in particular, has the characteristics of the promised saviors and apocalyptic reformers. Of course, it should be noted that Khanji explanations using these three components, had a lot relation with the emersion of the Safavids. Because according to his beliefs, the emersion of this Shiite government, had prepared many innovations in various field. Therefore, it was necessary for an individual or a group to appear as a reformer at this time) which was considered as the apocalypse, and to reform this abnormal situation.