ارتباط غلظت گاز رادون با جنبش‌هاي زمين‌ساختي و لرزه‌خيزي؛ نمونه موردي: گسل جرجافك. ايران مركزي

رادون يك گاز بي اثر راديو اكتيو است كه در طبيعت توسط رخدادهاي طبيعي به وجود مي آيد. اين گاز در آب محلول بوده و عوامل مختلفي بر درجه حلاليت آن در آب تأثير دارند. از بهترين محل ها براي انباشته شدن رادون در آب هاي زيرزميني، محل هاي فعال ژئوديناميك، گسل هاي پي سنگي عميق و شكستگي ها هستند، به همين دليل حضور گسل ها در نزديكي منابع آب، به عنوان يك اثر عامل موثر بر غلظت رادون شناخته مي شود. در اين نوشتار، هدف، بررسي ارتباط ميزان غلظت گاز رادون با فعاليت هاي زمين ساختي گسلش فعال مي باشد. گسل جرجافك با طولي نزديك به 160 كيلومتر با روندي شمال باختر- جنوب خاور در جنوب ايران مركزي و در حاشيه شمال خاور رشته كوه داوران قرار گرفته است. اين گسل سيماهاي ريخت زمين ساختي فعال از خود نشان مي دهد، به طوري كه محاسبه پارامترهاي ريخت زمين ساختي مربوط به رودخانه هاي منتهي به اين گسل مانند (H) و ((SL) ،)S) ،)V نرخ هاي فرايشي كم تا بالا را براي حركات زمين ساختي اين گسل نمايش مي دهند. پراكندگي مراكز لرزه اي رشته كوه داوران نشان از لرزه خيزي پايين منطقه دارد. افزون بر اين مطلب، تمركز معدود رخدادها در قسمت جنوبي اين رشته كوه و توزيع غير يكسان و عدم روند مشخص از ويژگي هاي لرزه اي آن مي باشند. براي اندازه گيري غلظت گاز رادون در منابع آب منتهي به گسل جرجافك، پس از بررسي هاي صحرايي 35 ايستگاه براي نمونه برداري مناسب تشخيص داده شد و نمونه برداري ها در دو نوبت و در فصول سرد (دسامبر 2015) و گرم ( ژوئيه 2016) انجام شد. بالاترين و پايين ترين ميزان غلظت اندازه گيري شده در مرحله اول به ترتيب با مقادير 53183 و 138 بكرل در مترمكعب متعلق به ايستگاه هاي 13 ( مربوط به منطقه روكرد ) و 3 و 8 ( مربوط به مناطق استخروئيه و علي آباد) و در مرحله دوم بالاترين و پايين ترين ميزان غلظت اندازه گيري شده به ترتيب با مقادير 56233 و 169 بكرل در متر مكعب متعلق به ايستگاه هاي 29 (مربوط به منطقه فرح آباد) و 25 (مربوط به منطقه بيدوئيه) مي باشند. مقايسه غلظت مقادير به دست آمده در هر ايستگاه و انطباق آن با فعاليت هاي لرزه اي منطقه نشان مي دهد كه در مكان هايي كه فعاليت هاي لرزه اي بالاتر است ( به ويژه در قسمت جنوب خاوري) ميزان غلظت گاز رادون در اين مناطق نيز بالاتر مي باشد. از اين رو، شايد بتوان چنين گفت كه مناطق داراي غلظت بالاي گاز رادون، داراي پتانسيل حركتي بيشتر و احتمال بيشتر براي رخداد زلزله را دارا مي باشند و تغييرات افزايشي غلظت گاز رادون در اين مناطق را مي توان به يكي از نشانه هاي رخداد زلزله ارتباط داد.