نظريۀ ميرداماد دربارۀ چگونگي تحقق خارجي حركت و معاني آن

حركت و تغيير در مقابل ثبات، از مسائل ديرين فلسفه است كه از ديرباز فيلسوفان بزرگ هر يك سعي در تببين و تحليل آن داشته‌اند. از اين جهت بررسي چگونگي تحقق خارجي حركت نيز وارد مباحث فيلسوفان بزرگ از جمله ميرداماد شده است. ميرداماد نظريۀ خويش را دربارۀ وجود خارجي حركت در چند بخش كلي ارائه مي‍كند: تعريف دوگونۀ حركت توسطيه و قطعيه، ارائۀ براهيني در اثبات وجود خارجي‌ داشتن حركت قطعيه و وجود ذهني يا خيالي حركت توسطيه، وجود خارجي حركت قطعيه در عبارات و نظريات ابن سينا. در پژوهش پيش رو به بررسي نقادانۀ نظريۀ ميرداماد در اين زمينه‌ها پرداخته و اثبات شد كه تعريف ميرداماد از حركت قطعيه، تبيين و تحليل حركت توسطيه در نظر ابن ‏سينا با توضيحات تفصيلي بيشتر است و ارتباطي به تعريف حركت قطعيه كه ابن سينا آن را ذهني و خيالي مي داند، ندارد؛ بنابراين حركت قطعيه‌اي كه ميرداماد آن را خارجي مي‌داند، با حركت توسطيه‌اي كه ابن سينا آن را خارجي مي‌داند، تفاوت ندارد. اگرچه ميرداماد با نقل عباراتي از ابن سينا و استدلال بدانها، بر تفاوت معنايي اين دو اصرار دارد، اما به نظر مي‌رسد كه عبارات منقول و مورد استدلال، دلالتي بر مدعاي ميرداماد ندارند و اثبات‌كنندۀ نظريۀ او نيستند.