مقايسه تصويرسازي علمي نسخه الحشايش آستان قدس رضوي با تصاوير عيني گياهان دارويي

در طول دوران خلفاي عباسي، جهان اسلام تبديل به قطب دانش، پژوهش و روشنفكري گرديد و شهر بغداد در دوران خلفاي عباسي، به اوج پيشرفت و شكوفايي خود رسيد. در اين دوره دعوت دانشمندان و محقيقين به بغداد، گردآوري و برگرداندن كتابهاي خطي از زبان سرياني، يوناني و پهلوي به عربي صورت گرفت. آنچه در قرون اوليه اسلامي قابل مشاهده است رشد تصويرسازي علمي در مناطق اسلاميست كه دليل آن را مي توان با علاقه مسلمانان به متون علمي مرتبط دانست. مسلمانان صدر اسلام از طريق ترجمه متون علمي تمدن‌هاي مغلوب و همسايه به منبعي عظيم از متون علمي دست يافتند كه اين متون نيازمند تصاويري بود تا مخاطب تشنه علم را سيراب كند. در تصويرسازي علمي ،آنچنان كه از عنوانش برمي‌آيد؛ مطالب نا آشنا و پيچيده علمي، از طريق تصاوير براي مخاطب قابل فهم مي‌گردد. هنرمند در اين نوع از تصويرسازي ضمن اشراف نسبي بر متن علمي نيم نگاهي نيز بر جذابيت صوري كتاب داشته تا اشتياق مخاطب را براي مطالعه افزون كند؛ هر چند شاخصه اصلي در اين نوع از تصويرسازي، ميزان ارادت تصويرساز به متن علمي است. هدف مقاله، بررسي، مطالعه و مقايسه تصاوير گياهان دارويي نسخه الحشايش (نسخۀ محفوظ درگنجينه آستان قدس) با تصاوير واقعي اين گياهان است. سوال‌هاي اصلي تحقيق عبارتند از: 1 تصاوير ترسيم‌شده در نسخه الحشايش آستان قدس رضوي چقدر با واقعيت عيني تطابق دارد؟ 2 رابطه متن (توصيف تصويري گياه) و تصويرسازي در نسخه الحشايش چگونه است؟ اين پژوهش با روش توصيفي تحليلي بر مبناي مطالعات كتابخانه‌اي و روجوع به تصاوير عيني گياهان دارويي صورت گرفته است. نگارنده گان از طريق مطالعه تطبيقي نسخه‌ها در كنار توصيف و تحليل تاريخي تصاوير به نتايج تحقيق دست يافته‌اند. پژوهش نشان مي‌دهد: كه تصويرگر نسخۀ الحشايش آستان قدس رضوي در تصويرسازي گياهان ناآشنا، بدون آنكه از روي طبيعت الگو برداري كند، به كمك تخيل خود از روي اوصاف گياهان و يا به تقليد از كار پيشينيان اقدام به تصويرسازي كرده است. هدف اصلي تصويرساز، زيباسازي و آرايش ترجمه‌ها و متون خشك و گاهي نامفهوم بوده تا نشان دادن تصوير واقعي گياهان.