روش‌شناسي استنباط در فقه نظام سلامت؛ مبتني بر نظريۀ كشف نظام از آيت‌الله سيد محمدباقر صدر

Inferential Methodology in the Fiqh Related to the Health System Based on the System Discovery Theory Proposed by Ayatollah Seyyed Muhammad Baqir Sadr

سابقه و هدف: امر «نظام ­سازي» از مسير دانش فقه و هويت‌بخشي به روش «كشف نظام» در انديشه‌ورزي فقهي داراي سوابق و تجاربي توسط برخي از انديشمندان ديني مانند آيت‌الله سيد محمدباقر صدر در كلان‌ موضوعات حكومتي و اجتماعي همچون «اقتصاد» است كه روش‌ها و الگوهاي پردازش آن مي‌تواند به ديگر نظام‌هاي مرتبط با ابعاد فردي و اجتماعي بشر مانند نظام «سلامت» تسري يابد. به‌عبارتي كارآمدترين روش‌ها در پرداختن به موضوع سلامت از ديدگاه اسلام، فهم نظام‌مند گزاره‌هايي است كه در اين رابطه در منابع ديني ما بيان شده است. هدف اين پژوهش روش‌شناسي استنباط در فقه نظام سلامت؛ مبتني بر نظريۀ كشف نظام از آيت‌الله سيد محمدباقر صدر بود. روش كار: در اين نوشتار با توجه به آميختگي ادراكات اعتباري و حقيقي در فقه النظام الصحه، روش‌شناسي «كشف» فقه نظريات و تأمين «حجيت» در فقه نظامات، ابعاد نظري حاكم بر نظام «الصحه» از منظر فقه اسلامي، با رويكرد توصيفي-تحليلي و روش كتابخانه‌اي واكاوي شد. مؤلفان مقاله هيچ‌گونه تضاد منافعي گزارش نكرده‌اند. يافته‌ها: بر اساس يافتۀ پژوهش حاضر، امكان تجويز بيشتر روايات طبي جهت درمان و معالجۀ وجود غيرممكن است مگر مواردي كه در صدد بيان برخي از فوائد و محاسن محصولات طبيعي عالم است و يا آنچه امكان درماني آن در آزمايش‌هاي تجربي اثبات شده باشد. نتيجه‌گيري: منابع ظني‌الصدور در حوزۀ سلامت ماهيتي كاشف از واقع دارد و از ساحت اعتباريات مجعول و مشروع اخبار آحاد متفاوت خواهد بود. بر اين اساس بايد در نظام معنايي و دلالي مستنبط از مذاق شريعت و منابع معتبر ديني، با اعتبارسنجي فني و اجتهادي در كاركردي غيرتجويزي (مانند پيشگيري از بيماري) استفاده شود.

Background and Objective: Developing a system using the knowledge of Fiqh and giving identity to the methods of discovering systems in the Fiqh thinking are to have been pursued by some religious thinkers such as Ayatollah Seyyed Muhammad Baqir in government and social macro-topics such as economy. The methods and patterns of processing it can be extended to other related systems with individual and social dimensions such as the health system. In other words, the most complete methods of dealing with health from the perspective of Islam, is the systematic understanding of the propositions mentioned in the religious sources. The present study was an attempt to examine the methods of inferencing in the Fiqh related to health based on the system discovery theory presented by Ayatollah Seyyed Muhammad Baqir Sadr. Methods: In this article, considering the combination of inferential and real perceptions in the Fiqh related to health, the method of discovering the Fiqh of theories and meeting the proof condition in the Fiqh related to systems, the theoretical dimensions governing the health system were investigated from the perspective of Islamic Fiqh using a descriptive analytical approach and library studies. The authors reported no conflict of interests. Results: Based on the findings, it is impossible to use the Hadiths related to medicine for treatment purposes unless in the cases related to the benefits of natural products or what has been confirmed as beneficial by empirical findings. Conclusion: The doubtful sources related to health have an inferential nature and are different from the legitimate inferences related to other Haddith Ahad. On this basis, they should be used in an implicational system inferred from Sharia and valid religious sources by technical and interpretational validation for non-prescriptive purposes.