جغرافيا و چشم انداز فرهنگي ايوان مدائن

چشم اندازهاي فرهنگي، در حكم آينه‌ها و كتاب‌هايي‌اند كه با ديدن و مطالعۀ آنها، مي‌توان به اطلاعات گرانبهايي در زمينه‌هاي اجتماعي، تاريخي، جغرافيايي، زبان‌شناسي، سياسي، فرهنگي، معماري و هنري حاكم بر روزگار تأليفشان دست يافت. سئوال اساسي اين نوشته آن است كه خاقاني، بعنوان يك شاعر، در تفسير «ايوان مدائن» بعنوان باشكوه‌ترين و بزرگ‌ترين چشم‌انداز فرهنگي بازمانده از عصر ساسانيان تا چه اندازه‌اي، مؤفّق عمل كرده است؟ اين مطالعه به روش اسنادي تحليلي و به شيوۀ كتاب‌خانه‌اي انجام پذيرفته است. يافته‌هاي اين پژوهش، نشان مي‌دهد خاقاني با باز نگري در اين «آينۀ عبرت»، و بيان جنبه‌هاي قابل رؤيت و غير قابل رؤيت اين چشمانداز فرهنگي، اطلاعات با ارزش زيادي را براي مخاطبان شعرش بازگو كرده است. اين مطالعه، مي‌تواند خاقاني را در مَقام يك جغرافيدان فرهنگي، ايوان مدائن را در رديف يك چشم‌انداز فرهنگي و قصيدۀ ايوان مدائن را در حكم يك سند با اهميّت تاريخي در بحث چشم‌انداز فرهنگي و ادبيّات را بعنوان يك همتاي احساسي براي دانش عيني جغرافيا، مطرح كند.