بررسي برخي شاخص هاي كمي و كيفي جريان ترجيحي در ساختمان‌هاي مختلف خاك

جريان ترجيحي با ايجاد مسيري مستقيم و سريع براي انتقال آلاينده ها، آلودگي آب هاي زيرزميني را به دنبال دارد. به همين منظور، اين مطالعه با هدف بررسي و مقايسه برخي شاخص هاي كمي و كيفي جريان ترجيحي در ساختمان هاي مختلف خاك، در استان لرستان صورت گرفت. مطالعه به صورت آزمايشگاهي و بر روي ستون هاي دست نخورده با سه نوع ساختمان مختلف (دانه اي، مكعبي و فشرده) و يك خاك دست خورده در قالب طرح كاملاً تصادفي (CRD) و با 3 تكرار صورت گرفت. به منظور رسم منحني رخنه در هر ساختمان خاك، تزريق برومايد با غلظت 50 ميلي گرم بر ليتر توسط دستگاه نفوذسنج مكشي تحت مكش 15– ميلي متر به ستون هاي خاك صورت گرفت. منحني رخنه برومايد ساختمان هاي مختلف رسم و بر اساس آن، شاخص هاي كمي جريان ترجيحي از قبيل شاخص ميانگين زمان منحني رخنه (μ1) و شاخص چولگي منحني رخنه (S) محاسبه شدند. همچنين به منظور بررسي كيفي و مشاهده مسيرهاي جريان ترجيحي، آزمايش نفوذ ماده ردياب رنگي و پردازش تصاوير در ستون هاي مختلف خاك انجام شد. نتايج نشان داد كه نوع ساختمان خاك تأثير معني داري بر وقوع جريان ترجيحي در خاك هاي مختلف مورد مطالعه داشت. مقايسه شكل منحني هاي رخنه ساختمان هاي مختلف، وقوع جريان ترجيحي را در خاك هاي با ساختمان مكعبي و دانه اي و عدم وقوع اين پديده را در خاك هاي با ساختمان فشرده و دست خورده به خوبي نشان داد. همچنين شاخص ميانگين زمان رخنه (0.2 و 0.39) و شاخص چولگي منحني رخنه (1.17 و 1.45) به ترتيب در ساختمان هاي مكعبي و دانه اي تأييد كننده وقوع جريان ترجيحي در اين خاك ها بودند. نتايج حاصل از پردازش تصوير نشان داد كه عمق نفوذ ماده ردياب رنگي در خاك با ساختمان مكعبي به ترتيب 29، 62 و 70 درصد بيشتر از خاك هاي با ساختمان دانه اي، فشرده و خاك دست خورده بود كه نقش نوع و توسعه ساختمان را در ايجاد جريان ترجيحي نشان داد.