كاربردهاي تأثيرگذار «اطلاق مقامي» در گزاره‌هاي اصولي

صرف‌نظر از نظريات گوناگوني كه دربارۀ رابطۀ اطلاق و تقييد وجود دارد، بيان مقصود و مراد مولي در افادۀ اطلاق و شموليت، گاهي از طريق «متمم جعل» صورت مي‌گيرد، مانند مسئلۀ اشتراك احكام بين عالم و جاهل كه به‌واسطۀ روايات متواتر فهميده مي‌شود؛ و گاه از طريق عدم ذكر متمم جعل، نتيجۀ اطلاق به‌دست مي‌آيد. حال سؤال اصلي آن است كه اگر مولا در مقام بيان تمام مراد خود بود و به‌جز موضوع مذكور در كلام، موضوعات ديگري را ذكر نكند آيا مي‌توان از طريق اطلاق مقامي، به نفي قيود و متعلقات موضوع در كلام مولا و اطلاق، حكم كرد يا نه؟ واكاوي در منابع اصولي، اين واقعيت رل اثبات مي‌كند كه به‌رغم نظر بسياري از اصوليان، تمسك به اطلاق لفظي در پاره‌اي از گزاره‌هاي اصولي نظير اثبات انحصاريت شرط در بحث مفهوم شرط صحيح نيست و حتي مي‌توان از راه اطلاق مقامي، عمل به امارات ولو در فرض كشف خلاف، و نيز مرجعيت عرف در تحديد موضوع (نظير «غنا» و «صعيد») در كبريات شرعي را ثابت كرد؛ در نتيجه، تمسك به اطلاق مقامي تا به آن حد تأثيرگذار است كه مي‌تواند حكم مستنبط از گزاره‌هاي اصولي را به‌كلي دگرگون كند و اين همان يافتۀ اصلي تحقيق محسوب مي‌شود.