پايداري عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي گندم دوروم در مناطق نيمه‌گرمسير ديم

آگاهي از برهمكنش ژنوتيپ × محيط به به‌نژادگران كمك مي‌كند تا بتوانند بهترين ژنوتيپ‌ها را براي مناطق مختلف انتخاب كنند. هدف از اين پژوهش، دست‌يابي به ژنوتيپ‌هاي پرمحصول گندم دوروم از بين چند لاين برگزيده بود تا بتوانند سازگار با شرايط آب و هوايي مناطق ديم گرمسيري و نيمه‌گرمسيري و برتر از ارقام شاهد منطقه باشند. در اين پژوهش، 16 ژنوتيپ گندم دوروم برگزيده از آزمايش‌هاي پيشرفته مقايسه عملكرد، به‌همراه دو رقم شاهد دهدشت و سيمره، در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار به مدت سه سال زراعي (95-1392) در چهار منطقه (گچساران، گنبد، خرم‌آباد و مغان) مورد مطالعه‌ قرار گرفتند. تجزيه واريانس مركب داده‌ها نشان داد كه آثار اصلي ژنوتيپ، سال و مكان و برهم­كنش سال × مكان و ژنوتيپ × سال × مكان در سطح احتمال يك درصد معني‌دار بود. تجزيه واريانس AMMI نيز نشان داد كه چهار مولفه اصلي اول معني‌دار بودند و در مجموع حدود 81 درصد از تغييرات برهم­كنش ژنوتيپ × محيط را توجيه كردند. بيش ترين عملكرد دانه در ژنوتيپ شماره 6 (3592 كيلوگرم در هكتار) و كم ترين ميزان آن در ژنوتيپ شماره 18 (3229 كيلوگرم درهكتار) مشاهده شد. محيط‌هاي 10، 8، 11 و 12 با بردارهاي بلند، از قدرت تفكيك بالايي برخوردار بودند. نتايج اين تحقيق بر اساس شاخص‌هاي AMMI نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي 3، 5، 6، 13 و 15 با ميانگين عملكرد دانه بالاتر از ميانگين كل در بيش تر محيط‌ها، به­عنوان ژنوتيپ‌هاي پايدار و برتر آزمايش بودند. از بين ‌آن‌ها، ژنوتيپ شماره 13 با توجه به دارا بودن سازگاري عمومي مناسب، مي‌تواند به‌عنوان ژنوتيپ اميدبخش و نامزد معرفي رقم جديد براي مناطق ديم گرمسير و نيمه‌گرمسير باشد.