ارزيابي غلظت و روند انتقال برخي از فلزات كمياب در گياه و مزرعه زعفران با استفاده از آناليز فعال‌سازي نوترون

در اين پژوهش غلظت واناديوم، كروم، منگنز، كبالت، روي و آرسنيك در خاك و گياه زعفران در دو شهرستان تربت حيدريه و زاوه به عنوان دو قطب توليد زعفران در جهان، با استفاده از روش فعال‌سازي نوتروني مورد ارزيابي قرار گرفت. غلظت كروم و كبالت در خاك از سطح مجاز سازمان بهداشت جهاني بسيار بالاتر و ميزان غلظت عناصر واناديوم، منگنز، روي و آرسنيك از سطح مجاز اين سازمان كمتر، اندازه‌گيري شد. هيچ كمبود عناصر ضروري براي رشد گياه زعفران در خاك مشاهده نشد. براي ارزيابي نتايج آناليز فعال‌سازي نوتروني از دو آزمون آماري استفاده شد. نتايج آزمون تي جفت شده نشان داد كه غلظت عناصر واناديوم، منگنز، كروم و كبالت در عمق‌هاي مختلف خاك هم‌ارز بوده كه بر توزيع يكنواخت اين عناصر در خاك اشاره دارد. فقط غلظت فلز روي در بنه و خاك اطراف آن از نظر آماري هم‌ارز بود، كه مي‌تواند يكي از نشانه‌هاي روند حركتي مناسب روي از خاك به گياه زعفران باشد. هم‌چنين اين آزمون نشان داد كه توزيع عناصر جذب شده در قسمت‌هاي هوايي گياه زعفران يكنواخت بود. محاسبه ضريب همبستگي نيز نشان داد كه افزايش غلظت روي در خاك باعث كاهش جذب كبالت و منگنز توسط گياه زعفران مي‌شود. براساس شاخص‌هاي آلودگي و زمين‌انباشت خاك تمامي مزارع زعفران شهرستان‌هاي تربت حيدريه و زاوه، بسيار زياد به كروم آلوده اند. در مناطق مجاور هم در دو شهرستان (جنوب تربت حيدريه و غرب زاوه) سطح آلودگي خاك مزارع زعفران به آرسنيك، متوسط و در منطقه مركزي زاوه بسيار زياد ارزيابي شد. هم‌چنين براساس شاخص آلودگي، به‌جز زعفران شرق زاوه و جنوب تربت حيدريه كه به كروم آلوده بودند، محصول زعفران در تمام مزارع غيرآلوده تخمين زده شد. دو شاخص بار و درجه آلودگي، خاك مزارع زعفران را در مجموع به شدت آلوده ارزيابي كردند. هم‌چنين براساس اين دو آزمون به‌جز در منطقه شهري شهرستان تربت حيدريه كه محصول زعفران در سطح متوسط آلودگي ارزيابي شد، محصول زعفران در شهرستان‌هاي تربت حيدريه و زاوه به صورت كلي غيرآلوده تخمين زده شد.