مجسمۀ ميدان حر فعلي، قديمي‌ترين مجسمۀ شهري موجود در ميادين تهران

در سال اخير (1399) مقرر شده است مجسمۀ ميدان حر فعلي كه سالياني است در فضاي شهري تهران حضور دارد به عنوان اثر ملي ثبت شود. اين مجسمه از زمرۀ مجسمه‌هاي شهري است كه به دليل ارجاع غير مستقيم مجسمه به موضوعي خاص، تفاسير مختلفي بر آن مترتب است. اين تفاسير متنوع و گاه متناسب كه به‌رغم تغيير شرايط سياسي و حكومتيبه عنوان مؤلفه‌اي براي حذف مجسمه‌ها به بقاي اثر انجاميده است، اما به نظر مي‌رسد ثبت برخي اظهارات و برداشت‌ها همچون ارتباط ساخت مجسمه با آزادسازي آذربايجان از اشغال شوروي (1324) از سوي متوليان و پژوهشگران در رسانه‌هاي مختلف اعم از كتاب، مقاله، مصاحبه‌ها و گزارش‌ خبري به دليل عدم توجه به تاريخ نصب اثر بوده، تا حدي كه باعث شده تفاسير نامبرده از حقيقت اصلي فاصلۀ زيادي داشته باشد. به اين بهانه اين نوشتار كوتاه قصد دارد اسنادي را از تاريخ نصب اثر كه ممكن است تاكنون ديده نشده باشد يا كمتر به آن توجه شده باشد ارائه دهد.