نقش سازه‌هاي نظامي و دفاعي در تامين امنيت بخش كوير ايران (با تاكيد بر قلعه مُكشور)

بررسي هاي باستان شناسي در حاشيه كوير مركزي و كوير لوت ايران حاكي از وجود راه هاي مهمي ست كه براي ارتباط شهرها و مراكز جمعيتي ايجاد شده است. وجود بقاياي معماري به ويژه كاروانسرا در حاشيه اين راه ها نشان از اهميت آن دارد. اين راه ها براي مقاصد مختلف اقتصادي، نظامي، اجتماعي، فرهنگي و ... ايجاد شده است. حكومت هاي وقت براي امنيت اين راه ها علاوه بر ساخت فضاهاي استراحتگاهي كه بعضي مواقع جنبه دفاعي داشت؛ سازه‌هاي ديگري همچون قلعه و برج هاي نظامي در مسير جاده هاي مهم مي ساختند. قلعه مكشور واقع در منطقه حفاظت شده نايبند خراسان جنوبي يكي از سازه هاي دفاعي مهم در مسير جاده خراسان – كرمان معرفي مي شود. اين قلعه به احتمال زياد در دوره صفويه تا قاجار براي حراست از كاروانياني ساخته شده كه از اين مسير مهم عبور مي كردند. روش تحقيق در اين پژوهش، از نوع توصيفي تحليلي و جمع آوري اطلاعات به شيوه ميداني و كتابخانه اي بوده و با بهره گيري از مستندات تاريخي از جمله كتب جغرافيايي و سفرنامه ها به تجزيه و تحليل داده ها پرداخته شده است. پرسش اصلي اين پژوهش اين است كه نقش قلعه مكشور در تأمين امنيت منطقه و حاشيه كوير لوت چيست؟ و آيا سازه هاي ديگري در ارتباط با قلعه در اطراف آن طراحي شده است؟ نتايج امر نشان مي دهد، به دليل حفظ امنيت جاده هاي مهمي كه از شهرهاي مركزي و بخش هاي كويري عبور مي كند و حفظ جان و مال كاروانيان اقدام به ساخت سازه هاي دفاعي و نظامي مي شده است، در مجاورت اين قلعه رباط و حوض انباري جهت اسكان مسافران و كاروانيان مسير جاده خراسان و كرمان نيز احداث شده است. در واقع فضاهاي معماري منطقه مورد مطالعه بين دو منزل كاروانسراي چشمه آبگرم و نايبند ساخته شده اند.