مطالعه تطبيقي قواعد فهرست نويسي نسخ خطي آستان قدس رضوي با استاندارد آر. دي. اي. و ارائه الگوي پيشنهادي

هدف: هدف پژوهش حاضر، تعيين وضعيت توصيف نسخ خطي در پايگاه نسخ خطي آستان قدس رضوي و استاندارد توصيف و دسترسي به منبع (آر.دي.اي.) است. روش/ رويكرد پژوهشي: اين پژوهش با روش سندي-كتابخانه‌‏اي با رويكرد تطبيقي انجام شده است. به اين صورت كه از روش سندي-كتابخانه‌‏اي براي استخراج عناصر فهرست‌نويسي نسخ خطي آستان قدس رضوي و استاندارد توصيف و دسترسي به منبع (آر.دي.اي.)؛ و روش پيمايشي توصيفي با رويكرد تطبيقي جهت بررسي ميزان انطباق عناصر پيشينه‌‏هاي كتاب‫شناختي پايگاه نسخ خطي آستان قدس رضوي با عناصر نسخ خطي استاندارد توصيف و دسترسي به منبع (آر.دي.اي.)، استفاده شده است. بدين منظور پيشينه‌هاي كتاب‌شناختي نسخ خطي كتابخانه آستان قدس رضوي به روش نمونه‌گيري طبقه‌اي انتخاب و به طريق سياهه وارسي با قواعد آر.دي.اي. مطابقت داده شد. اين پژوهش ضمن تطبيق فوق، وضعيت توصيف نسخ خطي در پايگاه نسخ خطي آستان قدس و استاندارد آر.دي.اي. را نشان مي‌دهد. جامعه مورد بررسي، عناصر موجود در فصل (17) استاندارد توصيف و دسترسي به منبع آر.دي.اي. (2014) و عناصر به كاربرده شده در فهرست‌نويسي نسخ خطي كتابخانه آستان قدس (عناصر كتاب‫شناسي و نسخه‫‌شناسي پايگاه نسخ خطي آستان قدس (روزآمدشده در سال 1393) ) و همچنين كتاب قواعد فهرست‌نويسي نسخ خطي از محمد وفادار مرادي است. يافته‌ها: با بررسي روشمند مشخص شد از مجموع عناصر شناسايي شده در آر.دي.اي. (فصل 1 تا 7)، 33 عنصر مناسب جهت توصيف نسخ خطي است. از اين كل، تعداد 29 عنصر، به عبارتي 77.88 درصد عناصر موجود در آر.دي.اي. با عناصر به كار رفته در فهرست‌نويسي آستان قدس رضوي مطابقت دارد و تنها 12.12درصد عدم تطابق مشاهده شد. همچنين از سوي ديگر، 46 عنصر در فهرست‌نويسي نسخ خطي آستان قدس رضوي به كار رفته كه از اين تعداد، 63 درصد با عناصر استخراج شده از استاندارد RDA داراي تطابق است؛ از آنجا كه فهرست‌نويسي خطي آستان قدس به دو بخش كتاب‌شناسي و نسخه‌شناسي تقسيم مي‌گردد، از 34 درصدي كه شامل عدم تطابق است، 97.30 درصد مربوط به بخش نسخه‌شناسي (توسط سياهه‌اي از عناصر استخراجي از دو مجموعه ذكر شده) است. نتيجه‌گيري: يافته‌هاي پژوهش نشان‌دهنده نزديكي مجموعه عناصر و قواعد مرتبط در فهرست‌نويسي نسخ خطي آستان قدس به آر.دي.اي. است. همچنين يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد آر.دي.اي. در تبيين ويژگي‌هاي خاص نسخ خطي و جزئيات، ضعيف‌تر از قواعد آستان قدس رضوي عمل كرده است. با توجه به اين كه ويژگي‌هايي از نسخ خطي در فهرست‌نويسي آستان قدس مدنظر قرار مي‌گيرد كه تحت عنصر مشخصي نيست؛ بدين جهت نمي‌توان در فراواني و آمار موجود در تحقيق محاسبه گردد و در صورت رفع اين ايراد، ضعف ذكر شده در آر. دي. اي. بيشتر نمايان مي‌گردد.