زيستگاه هاي اواخر دورۀ هولوسن مياني كوهپايه هاي غربي زاگرس مركزي در بستر جغرافيا(بررسي رابطۀ بستر محيطي و عوامل جغرافيايي در شكل گيري محوطه هاي هزارۀ چهارم و اوايل هزارۀ سوم پيش از ميلاد منطقۀ سرپل زهاب، كرمانشاه)

دامنه هاي غربي كوهستان زاگرس، به منزلۀ منطقه اي حايل ميان سرزمين پست بين النهرين و ارتفاعات ايران، از نظر مطالعات باستانشناختيِ دورۀ هولوسن منطقه اي جذاب و مهم به شمار ميرود. اين منطقه، علاوه بر اينكه ميتواند به مثابۀ حلقه اي ارتباطي به درك ما از وضعيت فرهنگي نواحي حد فاصل دو چشم انداز اصلي خاورميانه دشت هموار بين النهرين و كوهستان مرتفع زاگرس كمك كند، با شناخت ماهيت استقرارهاي آن و همچنين بررسي عوامل مؤثر بر شكل گيري آن، ميتوان بسترها و مسيرهاي تبادلات منطقه اي و فرامنطقه اي را نيز به نحوي مطلوبتر درك كرد. تا پيش از اين پژوهش، آگاهي چنداني در خصوص تعداد، ماهيت، و الگوهاي سكونتي محوطه هاي دورۀ اوروك و جمدتنصر (اواخر هولوسن مياني) واقع در منطقۀ حساس و راهبردي سرپل زهاب، به منزلۀ نخستين دشت كم ارتفاعِ امتدادِ راه خراسان بزرگ، واقع در دامنۀ غربي كوهستان زاگرس، وجود نداشت. ازاينرو، محقق در اين پژوهش، براي درك بستر محيطي جغرافيايي اين استقرارها، به دنبال پاسخ به اين پرسش بود كه عوامل تأثيرگذار بر شكل گيري الگوهاي استقراري منطقه در هزارۀ چهارم و اوايل هزارۀ سوم پيش از ميلاد كدام ها و ميزان تأثير هر يك از آنها به چه اندازه بوده است. در اين تحقيق، كه با رويكرد باستانشناسي زيست بوم شناسانه و با نگاهي تحليلي تفسيري و با استفاده از روش همبستگي پيرسون انجام شد، ارتباط عوامل مختلف با ويژگيهاي گوناگون سكونتگاه هاي منطقه مورد سنجش قرار گرفت. بر اساس اين پژوهش، سه گونه الگوي استقراري شناسايي و مشخص شد كه سه عامل دسترسي به منابع آب دائم، نوع كاربري زمين (نوع خاك)، و ميزان دسترسي به راه هاي اصلي عمده ترين تأثير را در شكل گيري استقرارهاي منطقه داشته اند.