عقل و عرف و بازانديشي سياسي در مكتب شيعي بغداد

نظرورزي سياسي متكلمان و فقيهان عقل گراي شيعي مكتب بغداد، در مقايسه با مكتب مسلط پيشين، يعني مكتب حديث گراي قم، دچار تحول و دگرگوني شد. پرسش از چند و چون اين تحول، با اين فرضيه پاسخ داده شد كه اين عالمان، بنابر اقتضاي عقل كلامي و اصولي فقهي شيعي در پيوند با عرف متشرعه، از رويكرد فقدان مشروعيت مطلق حكومت مستقر به رهيافت مشروعيت نسبي حكومت موجود گذر كردند. روش پژوهش حاضر، بر پايه تفسير متن و تحليل تاريخي و از نوع تحليل كيفي استوار است. يافته هاي پژوهش حاضر نشان مي دهد كه اصحاب مكتب بغداد با عقل كلامي خويش، در بادي امر به دو مقولۀ «تأسيس حكومت» و «نهاد امامت» رسيدند كه به تناسب، ضرورت ها و شرايط مربوطه را با استدلال عقلاني شرح و بسط دادند. آنگاه بر اساس عقل اصوليفقهي و در پيوند با عرف متشرعۀ زمانه خود، حكم به مشروعيت نسبي حكومت هاي عرفي موجود دادند كه با نشانه ها و دلالت هاي جواز همكاري ها و پذيرش مناصب حكومتي، قابل درك و دريافت است.