كليدواژه :
علم ديني , پيوند معرفت‌شناختي , تلفيق مفهومي , متافيزيك علم , كل‌گرايي , تأثير استعاري , دستگاه مفهومي
چكيده فارسي :
نگارنده تلاش دارد با استفاده از دستاوردهاي جريان‌هاي مختلف در فلسفۀ علم، امكان علم ديني و فرايند شكل‌گيري آن را نشان دهد.
براساس اين نظريه، علم ديني از حاصل پيوند معرفتي علم به زمينۀ دين حاصل مي‌آيد. اين پيوند موجب مي‌شود كه ويژگي‌هاي معرفتي و شناختي دين از دو جهت در علم تأثير بگذارد: يكي از جهت فراهم‌آوردن زمينۀ متناسب و سازگار با دين براي علم و ديگر، از جهت تأثير دين در ساختار دروني علم؛ به‌عبارت ديگر، دين از دو جهت بر مسير تحوّل و رشد علم تأثير مي‌گذارد: يكي از جهت دست‌بردن در امور بيروني علم (مباني و ارزش‌ها) و ديگر، از جهت تأثيرگذاري در ويژگي‌ها و عناصر دروني علم (نظريات و مدل‌ها و مسائل وغيره).
روشن است كه اين نظريه «پيوند معرفت‌شناختي» ميان علم و دين را نشان مي‌دهد. همان‌طور كه در «پيوند زيست‌شناختي» اوصاف و ويژگي‌هاي يك گياه مثلاً در گياه ديگر تأثير مي‌گذارد و گياه دوم از يك جهت وابسته به گياه نخست است، در پيوند معرفت‌شناختي هم اوصاف معرفتي دين و مؤلفه‌هاي معرفت ديني به صور مختلف در علم تأثير مي‌گذارد. دين و علم به‌صورت دو فضاي مفهومي در ذهن عمل مي‌كنند كه ميان آنها روابط و نسبت‌هايي پيدا مي‌شود و تلفيق‌هايي به‌وجود مي‌آيد. حاصل پيوند زيست‌شناختي ميوه‌اي جديد با خصوصياتي تازه است، حاصل تلفيق علم با دين هم علم ديني است كه ويژگي‌هاي تازه‌اي دارد؛ اما اين پيوند، برخلاف پيوند زيست‌شناختي، غالباً با اختيار صورت نمي‌گيرد. بلكه به‌طور طبيعي در ذهن ديندار شكل مي‌گيرد.
چكيده لاتين :
Here, the writer tries to use the achievements of various streams in the philosophy of science to show the possibility of the existence of religious science and its formation process.
According to that theory, the religious science is the product of an epistemological connection between science and religion – as a background. This connection causes the epistemological and cognitive features of the religion to affect science in two ways: first, in preparing the ground for science consistent with religion; and second, religion’s effect on the internal structure of science. In other words, religion affects the path of the science’s growth and evolution in two ways: first, in manipulating in external affairs of religion (foundations and values); and second, in affecting the internal features and elements of science (theories, models, issues and so on).
Obviously, this theory shows the “epistemological connection” between science and religion. Just as in a ‘biological connection’ (‘transplant’ or ‘cross’), the features of a plant affects another plant and the second plant is somehow dependent on the first plant, in epistemological connection, the epistemic features of religion and the components of religious knowledge affect science in a variety of ways. Religion and science act as two conceptual climates in one’s mind, with some connections and integrations between them. The result of the biological cross is a new fruit with new features, and the result of linkage between science and religion is the religious science with new features. However, this linkage, unlike biological cross, is not done volitionally; rather, it is formed in the mind of a religious person naturally.
