مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - نقش مديريت منابع آب به عنوان يكي از عوامل موثردر تشديد فعاليت كانون گرد و غبار جنوب و جنوب شرق اهواز

چكيده فارسي :

احداث بندهاي خاكي محدوده آبريز رامهرمز و شادگان دو نقش تخريبي داشتند؛ در خشكسالي‌ها باعث تشكيل منابع بالقوه جديد توليد گردوغبار، و در ترسالي‌هاي با ممانعت از ورود سيلاب‌هاي فصلي به محدوده كانون گردو غبار جنوب و جنوب شرق اهواز، باعث فعال شدن آن شدند. در اين مطالعه با توجه به توزيع شبكه هيدرولوژي، محدوده‌هاي مطالعاتي كه در آن بندهاي خاكي بر روي آبراهه‌هاي فصلي منتهي به كانون گردو غبار جنوب و جنوب شرق اهواز احداث شده بود، شناسايي و انتخاب شدند. به منظور بررسي اثرات بندهاي خاكي بر آورد رودخانه‌هاي مذكور از آمار بلند مدت ايستگاه‌ هيدرومتري و بارانسنجي موجود در محدوده حوزه رامهرمز استفاده شد؛ بدين منظور روند خطي و شيب تغييرات و معني داري و نقاط جهش بارش و دبي با استفاده از آزمون گرافيكي من كندال برآورد شد . با توجه به عدم دسترسي به اطلاعات در محدوده مطالعاتي شادگان، موقعيت بندهاي خاكي واقع بر روي آبراه‌هاي فصلي شمال شرق كانون گردو غبار، از طريق گوگل ارث شناسايي و سال احداث آنها از طريق تصاويرماهواره‌اي لندست در ماه ژانويه استخراج شد. به علت تعدد و كوچك مقياس بودن بندها تغييرات سطح آب آنها با استفاده از تفسير بصري تصاوير ماهواره‌اي لندست 5، 7و 8 تجزيه و تحليل آن در محيط نرم‌افزار Arc GISانجام شد. بر اساس شاخص خشكسالي SPI سال‌هاي رخداد خشكسالي و ترسالي در منطقه مورد مطالعه شناسايي شد؛ نتايج نشان داد روند خطي سري زماني دبي و بارش هر دو كاهشي بوده اما شيب روند تغييرات در سري زماني داده‌هاي دبي بيشتر و معني دار بوده است. برخي از بندها بويژه در محدوده رامهرمز تخريب و از رسوبات پر شده است و در ساير بندها تغييرات ميزان سطح آب جمع شده در پشت، آنها از وقوع رخداد خشك‌سالي و ترسالي تبعيت مي‌كند بطوريكه مساحت پهنه آبي در ژانويه 2016 به عنوان يك سال تر در 21 بند خاكي واقع در شمال شرق كانون معادل تقريبا 170 هكتار و در ژانويه 2017 بعنوان يك سال خشك معادل تقريبا 21 هكتاربود. كه مي‌تواند پتانسيل خوبي براي مهار ريزگرد در همين كانون باشد. ارتباط بين فراواني رخداد گردو غبار با منشاء داخلي با فراواني تجمعي احداث بندهاي خاكي نشان داد كه افزايش تعداد بندهاي خاكي در اين دو محدوده مي‌تواند يكي از عوامل موثر بر فعال شدن كانون گردوغبار جنوب شرق اهواز باشد.