بررسي طبقات هيجان در ساختار وجودي انسان در قرآن منطبق بر نظريۀ روان‌تكاملي پلاتچيك

سابقه و هدف: انسان نوين بيش از هر زمان ديگر انساني هيجاني است و خروج هيجانات از حالت طبيعي، درحالي‌كه عامل بقاي نوع و فرد انسان معرفي مي شود، سبب طيف گسترده‌اي از بيماري‌هاي رواني مي‌شود كه بر اساس پژوهش‌ها رو به گسترش است. تعاريف و طبقات متعددي در نظريات مختلف براي هيجانات و روابط بين آنها ذكر شده كه بسياري از آنها ضمن مطالعۀ رفتار حيوانات و تطبيق آن با انسان به دست آمده است. نظريۀ روان‌تكاملي هيجانات پلاتچيك از مهم‌ترين و كارآمدترين آنها است؛ اما آيا اين همه طبقات هيجاني انسان‌ها است؟ مبتني بر آموزه‌هاي اسلامي و قرآني انسان موجودي فراتر از حيوان و داراي بُعدي روحاني است؛ پس هيجانات متفاوتي را مي‌توان براي او تصور كرد. به همين منظور هدف پژوهش حاضر تطبيق طبقات هيجاني پلاتچيك با ساختار وجودي انسان در قرآن بود. روش كار: در پژوهش حاضر به روش تحليل محتوا نخست فرم كدگذاري ارزيابي از طبقات هيجانات پلاتچيك و تصوير انسان در قرآن با استفاده از كتب و منابع پلاتچيك و قرآن و تفسير تهيه شد و در اختيار دو ارزياب آموزش‌ديده قرار گرفت. در اين پژوهش همۀ موارد اخلاقي رعايت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعي گزارش نكرده‌اند.   يافته‌ها: نتايج به‌دست‌آمده نشان داد كه همۀ طبقات هيجاني پلاتچيك در ساختار انسان قرآني و بيشتر در دو بخش «حالت» و «قوت» وجود دارد و مبتني بر آن 26 طبقۀ هيجاني جديد چون ضيق، فرح، رعب، ربط و اعمي و 20 تركيب هيجاني ديگر پيشنهاد شد. نتيجه‌گيري: نتايج ضمن معرفي هيجاناتي جديد كه با درنظرگرفتن ابعاد مادي و غيرمادي وجود انسان ارائه مي شود؛ جايگاه هيجانات را بر اساس ساختار وجودي انسان در قرآن «قلب» معرفي مي كند و طبعاً قلب است كه بيماري اش سرمنشأ اختلالات هيجاني و سلامتش متضمن درمان معرفي مي شود.