بررسي تأثير صفات فنولوژيكي و ريخت‌ شناسي بر عملكرد دانه اكوتيپ هاي گاودانه با استفاده از تجزيه مسير و باي‌ پلات

تجزيه مسير و تجزيه باي پلات به ترتيب مبتني بر مدل هاي جمع پذير و ضرب پذير، از روش هاي آماري مؤثر براي بيان روابط بين صفات در گياهان هستند. براي مطالعه ي صفات مؤثر بر عملكرد دانه‌ي اكوتيپ هاي گاودانه، 20 اكوتيپ در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار در مزرعه پژوهشي دانشگاه ولي عصر (عج) رفسنجان در سال زراعي 971396 مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس از تفاوت معني دار بين كليه اكوتيپ ها از نظر 16 صفت مورد بررسي به جز صفات ارتفاع ساقه در پايان رسيدگي، طول ريشه در پايان رسيدگي و طول نيام تك بذري حكايت داشت كه بيان گر تنوع بين اكوتيپ ها از لحاظ اكثر صفات مورد بررسي بود. بررسي ضرايب همبستگي نشان داد كه بين عملكرد دانه و همه ي صفات مورد بررسي به جز صفات فنولوژيكي شامل تعداد روز تا 50 درصد گل دهي، تعداد روز تا شروع رسيدگي و تعداد روز تا 50 درصد رسيدگي و هم چنين دو صفت مورفولوژيكي طول ريشه در پايان رسيدگي و طول نيام دو بذري همبستگي معني‌داري وجود دارد. نتايج رگرسيون چند متغيره به روش گام به گام نشان داد كه از بين صفات مورد مطالعه، به ترتيب سه صفت وزن هزار دانه، تعداد دانه در بوته و تعداد شاخه هاي جانبي به مدل وارد شدند، كه در مجموع 65.7 درصد تغييرات عملكرد دانه‌ي اكوتيپ هاي گاودانه را توجيه نمودند. نتايج تجزيه مسير بر مبناي دو مدل جمع پذير به طور كامل مشخص و فرامشخص نشان داد كه بيش ترين تأثير مستقيم روي عملكرد دانه مربوط به صفت وزن هزار دانه بود، به طوري كه يك واحد تغيير در اين صفت موجب 0.568 واحد گرم افزايش در صفت عملكرد دانه شد. تجزيه باي پلات دو مؤلف ه ي اول تغييرات عملكرد و ساير صفات مورد مطالعه مبتني بر يك مدل ضرب پذير، اكوتيپ‌هاي موفق از نظر عملكرد را به دو گروه تقسيم و براي هر گروه صفاتي كه بيش ترين تأثير در اين موفقيت را داشتند، شناسايي كرد.