ارزيابي وضعيت مديريت آبياري و امكان بهبود آن در مزارع گندم در شبكه آبياري سد سيستان با استفاده از مدل SWAP

در اين تحقيق وضعيت موجود بهره وري آب براي توليد گندم و امكان بكارگيري راهكارهاي افـزايش بهـره وري آب در شـرايط مختلف دسترسي به آب در شبكه آبياري سد سيستان، تعيين و تجزيه و تحليل شد. بدين منظور با در نظـر گـرفتن وضـعيت موجـود بهره برداري از منابع آب، مقادير مختلف آب آبياري و بهره گيري از اطلاعـات مزرعه اي، مدل شبيه سازي SWAP، واسنجي و صحت سنجي شد. براي تعيين برنامه آبياري (زمان و عمق)، از توابع توليد آب كاربردي براي محصول گندم استفاده شد. نتايج اندازه گيري هاي مزرعه اي در سال زراعي 1396-1395 در شبكه آبياري مطالعه شده نشان داد كه در شرايط موجود، كشاورزان منطقه به‌طور ميانگين محصول گندم را در چهار نوبت آبياري مي كنند و متوسط عملكـرد محصول حـدود 1450 كيلـوگرم در هكتار و بهره وري آب حدود 41/0 كيلوگرم بر مترمكعب است. اين نتايج نشان مي دهد كه از آب قابل دسترس به شـكل مناسـبي بهـره بـرداري نمـي شود و بايد با راهكارهاي كاربردي براي بهبود بهره وري آب اقدام شود. نتايج صحت سنجي و واسنجي مدل SWAPنيز نشان دهنده صحت بالاي مدل در منطقه مطالعه بود. نتايج سناريوهاي مختلف مديريتي حذف تعدادي از نوبت هاي آبياري نسبت به شرايط موجود نشان داد كه اگرچه در بهره وري آب تفاوت فاحشي مشاهده نشد اما عملكرد محصول حدود 37 % كاهش يافت. نتايج ارزيابي سناريوهاي كاهش عمق و دور آبياري (استفاده از 640 ميلي متر آب در كل فصل و آبياري به ميزان 40 ميلي‌متر در هر نوبت)، نشان داد كه در صورت تأمين مطمئن و به موقع آب و اجراي آبياري در نوبت هاي بيشتر مي توان بهره وري آب را نسبت به سناريوي مبنا به مقدار 30 % و عملكرد محصول را تا دو برابر شرايط موجود افزايش داد. در اين سناريوها وجود رطوبت مناسب در عمق ريشه گياه باعث افزايش محصول شده و مقدار نفوذ عمقي به شدت كاهش يافت چون ميزان آب كاربردي كشاورزان به علل مختلف بيش از اندازه است، از اين رو، توصيه مي شود شـيوه هـاي بهبـود مديريت آبياري و مديريت زراعي با توجه به آب قابل دسترس در شبكه آبياري به كشاورزان آموزش داده شود تا آن ها خود به توزيع آب، متناسب با نياز واقعي گياه و آبيــاري در زمــان مناســب و بــه ميــزان كفايت روي آورند.