بازشناسي مفهوم خوانايي در فرآيند ادراك ساكنان از مجتمع‌هاي مسكوني. نمونۀ موردي: مجتمع اكباتان تهران

با وجود معرفي خوانايي به‌عنوان يك مفهوم مرتبط با ادراك انساني، نگاه كالبدمحور به سنجش اين مفهوم، منجر به تمركز بر معيارهايي از محيط فيزيكي شده است. اگر مبتني بر تعاريف، مبناي سنجش خوانايي كالبدي را به‌جاي تصوير محيطي، تصور ناظر از محيط كالبدي بدانيم كه مبناي تعامل افراد با محيط است، زواياي ديگري از وجوه مؤثر بر خوانايي را مي‌توان تشخيص داد. هدف اين پژوهش دست يافتن به معياري جامع‌ براي سنجش مفهوم خوانايي مبتني بر تصور ذهني است، لذا پرسش پژوهش اين است كه فرآيند ادراكي ايجاد تصويري روشن و منسجم از محيط در ذهن ناظر چگونه است؟ اين مقاله در چارچوب مطالعات كيفي بوده و ضمن بررسي اسناد و مطالعات مرتبط و با روش تحليل محتوا سعي دارد تا به مدلي مفهومي از ارتباط مؤلفه‌هاي تصوير ذهني دست‌يافته و از طريق استدلالي منطقي ارتباط آن را با خوانايي برقرار نمايد،  سپس ضمن ارزيابي آن در چارچوبي كمّي و در محدودۀ يك مجتمع مسكوني به روش پيمايشي و با ابزار پرسش‌نامه و تحليل عامل تأييدي در نرم‌افزار ليزرل ضمن شرح و بسط چارچوب نظري اعتبار آن را براي سنجش خوانايي بررسي نمايد. نتايج تحليل‌ها نشان از همبستگي بين داده‌ها و روايي بين مؤلفه‌ها داشته و حاكي از تأثير توأمان لايه‌هاي مكاني، زماني و عاطفي در تصور ناظر از محيط كالبدي است؛ لذا خوانايي ادراك‌شده از محيط كالبدي علاوه بر ايجاد تصوير ذهني- مكاني منوط به ايجاد تصوير ذهني- مكاني و ذهني- عاطفي است.